Συνέντευξη στη Βαρβάρα Χριστοφόρου

Ο γνωστός δημοσιογράφος και ντοκιμαντερίστας Στέλιος Κούλογλου βρέθηκε στην Κύπρο για την τριπλή [!] προβολή της νέας του ταινίας, με τίτλο Νονά, και μίλησε στο "Π"

Η Άνγκελα Μέρκελ εμφανίζεται ως "Νονά" στο νέο ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου, με την οποία ολοκληρώνεται μια Τριλογία αποτελούμενη, επίσης, από τις ταινίες "Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου" και "Ολιγαρχία". Δανειζόμενος τον τίτλο από το ομώνυμο βιβλίο της Γκέρτρουντ Χέλερ, ο Στέλιος Κούλογλου εξηγεί γιατί δίνει το... μαφιόζικο προσωνύμιο στη Γερμανίδα καγκελάριο, αλλά και ποιες πολιτικές της το δικαιολογούν.

Ποια είναι η ιδέα πίσω από τη "Noνά";

Η ιδέα γύρω από την οποία είναι στημένη η ταινία είναι ο τρόπος που η Μέρκελ κατέκτησε την Ευρώπη. Γιατί είναι προφανές ότι η γερμανική πολιτική έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια και από εκεί που η στρατηγική ήταν να μην φτιαχτεί ποτέ μια γερμανική Ευρώπη αλλά μια ευρωπαϊκή Γερμανία, τώρα αυτή η στρατηγική έχει αναστραφεί και ακολουθείται η πολιτική της γερμανικής ηγεμονίας.

Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να δημιουργήσετε τη συγκεκριμένη ταινία;

Δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ότι μου προξενεί εντύπωση το γεγονός πώς μία άσημη φυσικός από την Ανατολική Γερμανία, η οποία δεν ασχολούνταν καν με την πολιτική -για παράδειγμα, σε κάποια στιγμή της ταινίας λέει πως την ημέρα της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου είχε πάει για σάουνα- είναι η πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο και βασίλισσα της Ευρώπης. Το δεύτερο είναι ότι κυκλοφόρησε πέρσι ένα βιβλίο της Γκέρτρουντ Χέλερ (Η Νονά, εκδόσεις Λιβάνη) στο οποίο η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η Μέρκελ χρησιμοποιεί μαφιόζικες μεθόδους για να επιβάλει την πολιτική της.

Αυτός όμως ο χαρακτηρισμός, "νονά", που παραπέμπει στη μαφία και στις τακτικές που ακολουθεί δεν είναι κάπως υπερβολικός, όταν μιλάμε για μια πολιτικό που, ανεξάρτητα από το αν κάποιος διαφωνεί με την πολιτική της, είναι εκλεγμένη καγκελάριος της Γερμανίας;

Η Χέλερ είναι χριστιανοδημοκράτισσα, και μάλιστα στέλεχος του κόμματος. Ήταν μαζί με τη Μέρκελ κι έχουν συζητήσει πολύ. Αυτή το λέει, όχι εγώ. Η μαφία χρησιμοποιεί διάφορες τακτικές, π.χ. δολοφονίες. Έχουμε, για παράδειγμα, τις πολιτικές δολοφονίες της Μέρκελ, που όποιος μπαίνει στον δρόμο της, τον "καθαρίζει", από τον Χέλμουτ Κολ μέχρι τον Μπερλουσκόνι και τον Γιώργο Παπανδρέου. Υπάρχει ο νόμος της σιωπής και αυτό είναι πάρα πολύ εντυπωσιακό. Γιατί σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες που έχω από τη Γερμανία, δεν ξέρουν τίποτα για το τι συμβαίνει. Ο κόσμος βρίσκεται στο σκοτάδι.

Δηλαδή έχει επιβάλει αυτό τον νόμο της σιωπής και στα γερμανικά ΜΜΕ;

Απολύτως. Ένας Γερμανός δημοσιογράφος λέει στην ταινία πως "εμείς, στη Γερμανία, πιστεύουμε ότι δίνουμε τα λεφτά για να σώσουμε την Ελλάδα, την Ισπανία και τις άλλες χώρες, αλλά στην πραγματικότητα δεν το κάνουμε γι' αυτό, το κάνουμε για να σώσουμε τις γερμανικές τράπεζες". Εκτός από τον νόμο της σιωπής, έχουμε και τους εκβιασμούς. Υπάρχει το παράδειγμα της Ιρλανδίας, που έχει πρόβλημα με μια τράπεζά της, την οποία ο υπουργός Οικονομικών της χώρας θέλει να την αφήσει να χρεοκοπήσει. Στην τράπεζα, όμως, αυτή υπάρχουν πολλά γερμανικά και γαλλικά συμφέροντα. Ο Τρισέ, που είναι στον ίδιο κύκλο εξουσίας, λέει στον υπουργό πως αν αφήσει την τράπεζα να χρεοκοπήσει, θα του κόψει τη ροή κεφαλαίων και θα καταρρεύσει όλη η οικονομία. Έτσι μπήκε η Ιρλανδία στο μνημόνιο, που δεν έχει γενικά πρόβλημα ή χρέος, όπως εμείς. Το ίδιο έγινε και με την Ισπανία.

Ας υποθέσουμε πως όντως έχει επιβληθεί στη Γερμανία αυτός ο νόμος της σιωπής. Η υπόλοιπη Ευρώπη γιατί δεν αντιδρά στις τακτικές αυτές;

Γιατί πρόκειται για ένα διεθνές σύστημα εξουσίας, για μια ομάδα ισχυρών τραπεζιτών και γραφειοκρατών της Κομισιόν που κινείται γύρω από το αμφιλεγόμενο κλαμπ της Φρανκφούρτης, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται η Μέρκελ. Αυτό το διεθνές σύστημα εξουσίας έχει επιβάλει μια πολιτική σε όλη την Ευρώπη, χωρίς να συναντήσει πολύ μεγάλες αντιστάσεις. Αυτήν τη στιγμή τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν προδώσει εντελώς όλες τις αξίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκαν μεταπολεμικά και συναινούν στην πολιτική της Μέρκελ - κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει με τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες, για παράδειγμα.

Αυτές οι τακτικές είναι αποκλειστικά θέμα προσώπου και όχι αποτέλεσμα μιας συνολικής πολιτικής που θα μπορούσε να ακολουθείται και από κάποιον άλλον που θα τύχαινε να βρεθεί στη θέση της Μέρκελ;

Η γνώμη μου είναι πως αν στη θέση της Μέρκελ ήταν ένας άλλος χριστιανοδημοκράτης πολιτικός, προερχόμενος από τη Δυτική Γερμανία, θα είχε χειριστεί τελείως διαφορετικά την κρίση που προέκυψε. Γιατί η Μέρκελ έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου οι αξίες της Ευρώπης, δηλαδή η σχετική ισότητα μεταξύ των κρατών, η αλληλεγγύη, ήταν τελείως άγνωστοι όροι, δεν τους ήξεραν καν. Η Μέρκελ διαμόρφωσε τις αξίες και την προσωπικότητά της στην Ανατολική Γερμανία.

Γι' αυτό εστιάζει τόσο πολύ η ταινία στα νεανικά και εφηβικά χρόνια της Μέρκελ στην Ανατολική Γερμανία;

Ακριβώς. Όταν πέφτει το Τείχος, η Μέρκελ είναι 35 χρονών. Η ίδια και γενικά οι κάτοικοι της Ανατολικής Γερμανίας πίστευαν ότι δεν είχαν καμία σχέση με τον φασισμό και τον ναζισμό. Πίστευαν ότι για όλα φταίνε οι Δυτικοί. Επίσης, είχαν τα μάτια τους στραμμένα προς τη Μόσχα. Σε μια σκηνή στην ταινία η Μέρκελ βρίσκεται σ' ένα σχολείο όπου της λένε να βρει σε έναν γεωγραφικό χάρτη πού είναι το Βερολίνο. Εκείνη δεν μπορεί να το διακρίνει, αντ' αυτού δείχνει τη Μόσχα και ο κόσμος γελάει από κάτω. Η "βασίλισσα" της Ευρώπης δεν ξέρει πού είναι το Βερολίνο. Έχει διαπαιδαγωγηθεί με τελείως διαφορετικές αξίες, στις οποίες η προδοσία είναι βασικό στοιχείο. Γι' αυτό παρουσιάζω στην ταινία ένα ζευγάρι από την Ανατολική Γερμανία που η γυναίκα ήταν αντικαθεστωτική. Κάποια στιγμή τη συνέλαβαν και την απέλασαν από την Ανατολική Γερμανία μαζί με τον σύζυγο και τα δυο παιδιά της. Όταν έπεσε το Τείχος, αυτή έγινε βουλευτής με τους Πράσινους στην Ανατολική Γερμανία και πρωτοστάτησε στο ν' ανοίξουν οι φάκελοι της Στάζι. Εκεί ανακάλυψε πως αυτός που την παρακολουθούσε ήταν ο άντρας της.
Η γνώμη μου είναι πως αν στη θέση της Μέρκελ ήταν ένας άλλος χριστιανοδημοκράτης πολιτικός, προερχόμενος από τη Δυτική Γερμανία, θα είχε χειριστεί τελείως διαφορετικά την κρίση που προέκυψε.

Μπορείτε να μου αναφέρετε κάποια πρόσωπα που περνούν από την ταινία;

Φυσικά η Γερτρούρδη Χέλερ, η συγγραφέας της Νονάς. Σημαντική παρουσία έχει και η Καναδή συγγραφέας Ναόμι Κλάιν, η πρόεδρος της οργάνωσης των Λευκών Χηρών στην Ιταλία, ο Ούλριχ Μπεκ, που θεωρείται κορυφαίος κοινωνιολόγος στη Γερμανία κι έχει γράψει το βιβλίο Από τον Μακιαβέλι στη Μερκιαβέλι (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη), ο Μπέπε Γκρίλο, που τον παρουσιάζω ως μία από τις συνέπειες της πολιτικής της Μέρκελ - που είναι μάλιστα και μία από τις πιο δημοκρατικές συνέπειες, τις πιο καλές περιπτώσεις, ας πούμε, σε σχέση με την άνοδο της Ακροδεξιάς στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Ποιος είναι ο απώτερος στόχος της ταινίας; Να βάλει το κοινό στη διαδικασία να σκεφτεί τα πράγματα με έναν διαφορετικό τρόπο;

Αυτή η ταινία είναι το τρίτο μέρος μιας τριλογίας που έχω κάνει, μαζί με την "Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου" και την "Ολιγαρχία". Η πρώτη ταινία ασχολούνταν με τις πρακτικές των χωρών και με αυτά που παθαίνουν, χωρίς να έχει σχέση με ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, αφού γυρίστηκε πριν από την οικονομική κρίση. Η δεύτερη, η Ολιγαρχία, ήταν για την ευρωπαϊκή κρίση και τις αιτίες της και η Νονά μιλά για την ευρωπαϊκή κρίση, την ελληνική φυσικά, και τις ευθύνες της Μέρκελ. Κι έτσι, κατά κάποιο τρόπο κλείνω έναν κύκλο. Μέσα από αυτόν θέλω το κοινό να καταλάβει ότι μπορεί οι κυβερνήσεις τους να έκαναν πολλά σφάλματα, και όντως έκαναν, π.χ. με την υπερχρέωση, το πρόβλημα όμως που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν είναι αποτέλεσμα της υπερχρέωσης αλλά συστημικών αδυναμιών μέσα στην ευρωζώνη και γι' αυτό τις ίδιες ή παραπλήσιες συνέπειες υφίστανται και χώρες με δυνατές οικονομίες και πολύ καλούς δείκτες.

Και ποια είναι η λύση; Κάποια συλλογική κίνηση σε εθνικό επίπεδο από τις χώρες του Νότου;

Αυτό προτείνει και ο Μπέπε Γκρίλο στην ταινία: να συντονιστούν οι χώρες του Νότου. Αυτό είναι το πρώτο. Το δεύτερο είναι ν' αλλάξει με κάποιο τρόπο αυτή η πολιτική, διότι αν δεν αλλάξει, θα καταστραφεί και η ευρωζώνη και η Γερμανία.