Του Μιχάλη Σακελλαρίου*

Χρειάστηκαν σχεδόν δύο εκατομμύρια χρόνια για να κάνει η ανθρωπότητα τα εξελικτικά άλματα από τον Ηomo habilis και τον Ηomo erectus στον Ηomo sapiens. Ο τελευταίος είναι υπεύθυνος για όλη τη γνωστή ιστορία και τα επιτεύγματα που όλοι γνωρίζουμε, τον πολιτισμό που απολαμβάνουμε, τη διαδρομή που καμαρώνουμε και που με περισσή οίηση διδάσκουμε στα σχολεία. Ο άνθρωπος ο σοφός. Αυτός έσπασε τα δεσμά της άγνοιας και της ανέχειας, καλλιέργησε την επιστήμη και τη φιλοσοφία, τσάκισε την προκατάληψη, πήρε πάνω του την ευθύνη και έγινε δημιουργός του εαυτού του.
Ανήμπορος σήμερα ο ίδιος στέκεται ακόμη απέναντι στον θάνατο, την αρρώστια, την κοινωνική και οικονομική απομόνωση, την ηθική και πνευματική πενία.
Μα είναι ο ίδιος άνθρωπος; Είναι ο μεγάλος αποικιστής του 6ου π.Χ. αιώνα, αυτός που τόλμησε να περάσει απέναντι στο Αιγαίο και να διακηρύξει τον νόμο της εξέλιξης και τη διαίρεση της ύλης σε άτομα; Είναι εκείνος που πήρε το ρίσκο να φιλοσοφήσει, να γράψει ιστορία, να τραγουδήσει τα λυρικά συλλαβόλεξα της Σαπφούς και του Πινδάρου, να υμνήσει περήφανα τη συντριβή του Οιδίποδα, να ακροβατήσει ανάμεσα στην ηθική και τον νόμο, να κατακτήσει νέες γαίες, να ανακαλύψει την επιστήμη, να υψώσει την τέχνη, να κάνει επαναστάσεις και να αλλάξει την όψη του πλανήτη;
Ας ρίξουμε μια ματιά στον σημερινό άνθρωπο. Χαίρεται όταν έχει μια κανονική οικογένεια, όταν πηγαίνει κάθε μέρα στη δουλειά, ψωνίζει από το σούπερ μάρκετ, καταναλώνει προϊόντα και υπηρεσίες, ειδήσεις και ενημέρωση, διασκέδαση και σεξ, τίτλους και αξιώματα, σπουδές και καριέρα, συμπληρώματα και ψυχοφάρμακα, οικογένεια και απογόνους, όλα αυτά που τον κάνουν να αισθάνεται, έστω για λίγο, λίγο πιο ασφαλής. Γιατί ο άνθρωπος σήμερα είναι και ο ίδιος λίγος. Τόσο πολύ λίγος όση και η νοημοσύνη του. Δεν είναι πια ο sapiens, είναι ο Ηomo stupidus. Τόσο ελάχιστος όση και η ηθική του και η αισθητική του. Και είναι τόσο ελλιπής γιατί δεν έχει πια χώρο στον ψυχικό του σκληρό δίσκο, τον γεμάτο από εμβόλιμες ανάγκες και επιθυμίες για συμβολοποιημένα προϊόντα του ευδαιμονικού φετιχισμού.
Δεν είναι πια άνθρωπος υπεύθυνος και ριψοκίνδυνος, είναι διαχειριστικός. Δεν είναι ο γενναίος μαχητής του πνεύματος, είναι ο διεκπεραιωτής της καθημερινότητας και της οικονομίας της σπατάλης. Αυτός που τρέχει όλη μέρα ασθμαίνοντας με μια ατζέντα από υποχρεώσεις να ικανοποιήσει. Δεν προλαβαίνει να σκεφτεί γιατί έχει τόσα να θυμηθεί. Δεν του επιτρέπονται τα λάθη, γιατί δεν έχει χρόνο να τα διορθώσει. Εκτός αυτού μπορούν να αποβούν μοιραία. Έτσι είναι ανίκανος να μάθει. Μπορεί μόνο να συσσωρεύει πληροφορίες, όχι να τις μετουσιώσει σε γνώση. Δεν γνωρίζει ποιος είναι και δεν προλαβαίνει να το πληροφορηθεί. Θα παρακαλούσε να του φυτέψεις ένα barcode για να μην μπερδεύεται και να τα φέρνει όλα εις πέρας γρήγορα, έξυπνα και αποτελεσματικά. Είναι ο Ηomo automaticus. Που είναι τόσο έξυπνος, όσο και η καφετιέρα του που διαβάζει τον γραμμικό κώδικα και ξέρει ακριβώς τι καφέ θα παρασκευάσει. Και που είναι τόσο περήφανος που κατέκτησε τη νοημοσύνη της καφετιέρας του.
Γιατί ΔΕΝ είναι πια άνθρωπος. Είναι συσκευή. Γι' αυτό, αυτό του το έλλειμμα το αναπληρώνει με το χυδαίο μπούκωμα της εμετικής κατανάλωσης. Γι' αυτό, όταν του στερήσεις την κατανάλωση, τον έχεις εύκολα του χεριού σου. Γιατί το ελάχιστο καθίσταται πια ανύπαρκτο. Και είναι τόσο ανυπόφορη αυτή η ανυπαρξία.
Δεν μπορεί αυτό το πλάσμα να έχει κάποια σχέση με τους προγόνους του παρά μόνο με εκείνους που ονόμαζαν "δούλους". Δεν μπορούμε τίποτα να περιμένουμε από αυτό το προγραμματισμένο ανδροειδές, παρά να επαναλαμβάνει τα στερεότυπα και τα κλισέ μιας αστικής βιοθεωρίας που τόσο καλά του φύτεψαν στο κεφάλι οι δυνάστες του. Αυτοί οι ίδιοι θα του δίνουν λίγο αέρα να αναπνέει πού και πού, θα του πετάνε μερικά μπιχλιμπίδια για να παίζει και να ξεγελιέται και θα τον πείθουν μάλιστα να υποθηκεύσει ακόμη και τη ζωή του για να τα αποκτήσει και ότι αυτά τα χρωματιστά καθρεφτάκια τον κάνουν εξελιγμένο και πολιτισμένο. Του θέτουν διλήμματα για να νομίζει ότι σκέφτεται και επιλέγει, τον απασχολούν με ανόητα θεάματα για να νομίζει ότι συγκινείται, του κολακεύουν τα κατώτερα ένστικτα για να πιστεύει ότι διασκεδάζει, τον στέλνουν σε μαζικοποιημένες συναθροίσεις για να εκτονώνεται από τη μεγάλη στέρηση στην οποία υπέβαλε τον εαυτό του, τον ποτίζουν δηλητήρια για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους και τέλος του υποδεικνύουν και το μοντέλο ζωής που θα ζήσει, γιατί αυτό τους εξυπηρετεί και τους διευκολύνει να τον ελέγχουν πιο αποτελεσματικά και σε πιο μαζική κλίμακα.

* Απόσπασμα από το βιβλίο "Στη ρωγμή του τίποτα"