Γράφει η Νάσα Παταπίου

Η Άννα Λούζη, σύζυγος μέλους του ελαφρού ιππικού που έχασε τη ζωή του κατά την οθωμανική πολιορκία της Κύπρου, έμεινε μόνη με πέντε παιδιά, αιχμαλωτίστηκε η ίδια, η οικογένεια διασπάρθηκε, η ζωή ήταν αξιολύπητη...

Mαρκεζίνα Μπούα, Μαρία Κούτση, Βαλσαμίνα Σκλήβα, Κατερίνα Χέλμη, Μαρία Γκριεμπάλτη, Κατερίνα Κλαδά, Άννα Λούζη είναι μερικές μόνο από τις συζύγους των μελών του ελαφρού ιππικού που έχασαν τη ζωή τους μαχόμενοι κατά των Οθωμανών στον πόλεμο της Κύπρου το 1570- 1571. Οι επιστολές τους μετά την απελευθέρωσή τους από την αιχμαλωσία σκιαγραφούν όλα όσα φρικτά, καταστροφές και απώλειες προκαλεί ο πόλεμος σε μια κοινωνία. Η κάθε μια διηγείται την ιστορία της και τις διαδρομές του βίου της, μετά τις σαρωτικές αλλαγές που επισυνέβησαν στη ζωή τους: τον θάνατο, την αιχμαλωσία, τη λεηλασία, την απογύμνωση, την εξορία, την απώλεια της περιουσίας και της εστίας, την υποδούλωση και καταπίεση, τον εξευτελισμό και όλα τα απότοκα ενός πολέμου.

Στο σημερινό μας δημοσίευμα εξετάζουμε και σχολιάζουμε το ανέκδοτο αίτημα της Άννας Λούζη προς τις βενετικές αρχές, το οποίο εντοπίσαμε σε πρόσφατο ερευνητικό μας ταξίδι στη Βενετία. Ο σύζυγος της Άννας Λούζη καταγόταν από μια άλλη μεγάλη οικογένεια Ελληνοαλβανών stradioti από το Ναύπλιο, της οποίας πολλά μέλη είχαν υπηρετήσει στην Κύπρο. Για παράδειγμα, ο Δημήτριος Λούζης το 1560 υπηρετούσε στην Κύπρο και ήταν υπεύθυνος στην επιτήρηση των ακτών της Αγίας Νάπας, με τριάντα οκτώ ελαφρούς ιππείς.
Πρόκειται για τον Δημήτριο Λούζη που είχε πολεμήσει στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου μαζί με τον αδελφό του Νικόλαο. Οι δύο αδελφοί Λούζη αργότερα είχαν υπηρετήσει στο ελαφρύ ιππικό της Κεφαλλονιάς. Επίσης, από την ίδια οικογένεια μπορούμε να σημειώσουμε τον Θωμά Λούζη που είχε υπηρετήσει στην Κύπρο το 1558 ως διοικητής του ελαφρού ιππικού και ο οποίος πέθανε στη μεγαλόνησο το 1561. Στην Κύπρο ακόμη υπηρέτησε την ίδια εποχή ένας συγγενής του Θωμά Λούζη, ο Ιωάννης Λούζης, και πολύ πιθανόν να πρόκειται για τον πατέρα του Δημήτριου. Δεν γνωρίζουμε ποια ακριβώς συγγένεια είχε ο σύζυγος της Άννας Λούζη με τον Θωμά Λούζη αλλά πρέπει οπωσδήποτε να ήταν συγγενείς. Το αίτημα της Άννας Λούζη μάς αποκαλύπτει και άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας καθώς και τη συμβολή τους στον πόλεμο της Κύπρου.

Άννα Λούζη

Η Άννα Λούζη αναφέρεται στην καταγωγή του συζύγου της και πώς βρέθηκε στην Κύπρο, αλλά δεν μας δίνει καμιά πληροφορία σχετικά με την ίδια, γεγονός που μαρτυρεί ότι πρέπει να ήταν Κύπρια. Μετά την πτώση του Ναυπλίου στην εξουσία των Οθωμανών, η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες του συζύγου της Άννας, Λέκκα Λούζη, στην υπεράσπιση της πόλης όπου είχε πολεμήσει ηρωικά, τον εγκατέστησε στην Κύπρο, η οποία ανήκε στη βενετική επικράτεια. Επειδή ο Λέκκας Λούζης είχε χάσει το σπίτι και όλη την περιουσία που είχε στο Ναύπλιο, του παραχωρήθηκαν στη μεγαλόνησο κτήματα και κατοικία (terreni e case) και για οικονομική ενίσχυση ένα δουκάτο τον μήνα. Ταυτόχρονα, ανέλαβε υπηρεσία ως stradioto στο ελαφρύ ιππικό με μισθό και τον βρήκε ο θάνατος ενώ πολεμούσε κατά των εχθρών στην Αμμόχωστο.

Η Άννα Λούζη είχε αποκτήσει με τον Λέκκα Λούζη δυο γιους και τρεις θυγατέρες, οι οποίες είχαν και αυτές παντρευτεί με μέλη του ελαφρού ιππικού και είχαν αποκτήσει και παιδιά. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Αμμοχώστου το 1570-1571, η οικογένεια Λούζη ζούσε ή μάλλον κατέφυγε στην οχυρωμένη πόλη για να προστατευθεί ή οι άνδρες της οικογένειας είχαν ως stradioti λάβει εντολή να υπερασπιστούν την Αμμόχωστο. Ο ένας γιος της Άννας και του Λέκκα Λούζη, με το όνομα Πρόγονος, ήταν έμμισθο μέλος του ελαφρού ιππικού και υπηρετούσε ως ιππέας στον λόχο του Νικόλαου Βελάμη στην Αμμόχωστο. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον άλλο της γιο που ονομαζόταν Πέτρος. Είχαν και οι δύο υπερασπιστεί την Αμμόχωστο και είχαν φονεύσει και πληγώσει πολλούς εχθρούς έξω από τα τείχη, όταν έπαιρναν μέρος στις συχνές επιθέσεις που πραγματοποιούνταν. Η παράδοση της πόλης, τέλος, στον εχθρό σήμανε την απώλεια των οικιών και των περιουσιών των μελών της οικογένειας Λούζη και, το πιο φοβερό απ' όλα, σύρθηκαν όλοι στην αιχμαλωσία. Η Άννα Λούζη, οι δύο γιοι της Πέτρος και Πρόγονος, οι τρεις θυγατέρες της με τους συζύγους τους, που υπηρετούσαν και αυτοί στο ελαφρύ ιππικό και τα παιδιά τους, δηλαδή τα εγγόνια της Άννας Λούζη, αιχμαλωτίστηκαν και διασπάρθηκαν στην οθωμανική επικράτεια. Τα μέλη της οικογένειας που αιχμαλωτίστηκαν, όπως σημειώνει η Άννα στο αίτημά της, ανέρχονταν συνολικά στα δεκατρία άτομα.

Απελευθέρωση της Άννας

Η Άννα Λούζη κατόρθωσε το 1576 να απελευθερωθεί χωρίς να αναφέρει με ποιο τρόπο, αλλά πολύ πιθανόν κάποιος καλός χριστιανός θα είχε καταβάλει τα λύτρα για την απελευθέρωσή της. Κατόρθωσε να πληροφορηθεί όμως για τους δικούς της ότι ήταν εν ζωή και ότι εξακολουθούσαν να είναι σκλάβοι. Ο γιος της, Πρόγονος, ήταν σκλάβος του σουλτάνου κοντά στον Αχμέτ Ραΐς, κωπηλάτης σε φούστα στην Ανατολή, η Μαρία η θυγατέρα της ήταν επίσης σκλάβα του Αλή Ραΐς στην Κωνσταντινούπολη. Ο σύζυγος της Μαρίας, ο Γεώργης Κλόσσης, ήταν σκλάβος του Μωχαμέτ πασά στην Κωνσταντινούπολη και η Ρόζα, η άλλη θυγατέρα της Άννας, ήταν επίσης σκλάβα στην Κωνσταντινούπολη. Όσο για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς της, η άτυχη Άννα Λούζη δήλωνε ότι δεν γνώριζε πού βρίσκονταν και τι είχαν απογίνει.

Η ζωή της ήταν αξιολύπητη, αναφέρει στο αίτημά της, και η κατάστασή της ήταν τέτοια που και εάν ακόμη μπορούσε να εργοδοτηθεί κάπου δεν θα ήταν σε θέση να ανταποκριθεί γιατί ήταν όχι μόνο υπερήλικη αλλά και ανήμπορη. Στην ουσία, όπως εξηγούσε, ήταν ανάπηρη αφού μια βολή από πυροβόλο του εχθρού κατά τη διάρκεια της πολιορκίας την κτύπησε και της σακάτεψε το πόδι. Κτυπήθηκε, όπως σημειώνει, ενώ βρισκόταν επάνω στα τείχη για να ενισχύει τους γιους της που πολεμούσαν εναντίον του εχθρού.
Γονυπετής η Άννα Λούζη στον δόγη, όπως αναφέρεται στο αίτημά της, ζητούσε ελεημοσύνη και αναγνώριση των υπηρεσιών που προσέφεραν τα μέλη της οικογένειάς της στους πολέμους της Γαληνοτάτης. Εκλιπαρούσε για μια σύνταξη δύο δουκάτων μηνιαίως και ισοβίως για να έχει μια στέγη, ένα κρεβάτι και τον επιούσιο άρτο.

Η μαρτυρία του Βενετού βαΐλου

Η μαρτυρία σε ένα άλλο έγγραφο σχετικό με την Άννα Λούζη, του επιτρόπου του Αγίου Μάρκου Μαρκαντώνιου Barbaro, μαρτυρεί ποιος είχε βοηθήσει για την απελευθέρωση της Κύπριας σκλάβας από την αιχμαλωσία. Ο Μαρκαντώνιος Barbaro, όταν είχε πέσει η Κύπρος στην εξουσία των Οθωμανών, υπηρετούσε ως βάιλος της Δημοκρατίας της Βενετίας στην Κωνσταντινούπολη. Από τη θέση αυτή είχε κατορθώσει να διαπραγματευτεί τις απελευθερώσεις αιχμαλώτων, που είχαν συλληφθεί τόσο μετά την πτώση της Λευκωσίας τον Σεπτέμβριο του 1570 όσο και μετά την παράδοση της Αμμοχώστου τον Αύγουστο του 1571. Ο ίδιος ο Barbaro είχε αποστείλει στη Βενετία και τον πρώτο κατάλογο με τους αιχμαλώτους που είχαν συλληφθεί όταν έπεσε η Λευκωσία στις 9 Σεπτεμβρίου 1570. Αυτός, επίσης, κατέγραψε σκηνές από τη ζωή των αιχμαλώτων αυτών στην αλληλογραφία του προς τις βενετικές αρχές. Μεταξύ άλλων είχε αναφερθεί σ' επιστολή του για μια αρχόντισσα λευκωσιάτισσα που μεταφέρθηκε αιχμάλωτη στην Κωνσταντινούπολη με ένα παιδί της σε βρεφική ηλικία. Κάτω από την κατοικία του Βενετού βαΐλου, η Κύπρια αρχόντισσα εκλιπαρούσε για μια κουβέρτα ώστε να σκεπάσει το βρέφος που κρατούσε στην αγκαλιά της, που έτρεμε μέσα στο καταχείμωνο Δεκέμβρη μήνα από το κρύο. Στον βάιλο προσέτρεξε και η Άννα Λούζη για την απελευθέρωσή της.
Ο Barbaro διαβεβαίωνε ενόρκως ότι μεταξύ των Κυπρίων αιχμαλώτων, των οποίων είχε διαπραγματευτεί την απελευθέρωση, ήταν και μια γυναίκα με το όνομα Άννα Λούζη. Όπως είχε πληροφορηθεί από πολλούς άλλους αιχμαλώτους που είχαν συλληφθεί στην Κύπρο, η Άννα Λούζη είχε χάσει τον σύζυγό της, που είχε σκοτωθεί υπερασπιζόμενος την Αμμόχωστο. Εκτός όμως από την απώλεια του συζύγου της είχε κτυπηθεί και η ίδια η Άννα Λούζη από μια βολή στο πόδι και της προκλήθηκε μερική αναπηρία. Επίσης, τα παιδιά της και άλλοι συγγενείς της είχαν συλληφθεί αιχμάλωτοι και δεν γνώριζε εάν εξακολουθούσαν να ζουν ή εάν είχαν πεθάνει.
Η Άννα Λούζη, μετά από τόσες περιπέτειες, είναι βέβαιο ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής της εάν μη τι άλλο τα έζησε αξιοπρεπώς στη Βενετία, με το ποσό που της κατέβαλλε η Γαληνοτάτη όσο ζούσε των δύο δουκάτων μηνιαίως. Εκεί, στην ομιχλώδη ατμόσφαιρα της πόλης των τεναγών, θα αναπολούσε ίσως την Αμμόχωστο και την ειρηνική ζωή με τον σύζυγο και τα παιδιά της πριν από τον φοβερό εκείνο πόλεμο...

ΛΕΖΑΝΤΑ: Απεικόνιση των τειχών του Ναυπλίου, απ' όπου καταγόταν ο σύζυγος της Άννας Λούζη, αλλά πολέμησε στην Αμμόχωστο όπου και σκοτώθηκε.