Γράφει η Αγγελική Μιχαλοπούλου - Καρρά | @aggeliki.mk
Μια λυγερή φευγαλέα σκιά γλίστρησε κάτω από το αμυδρό σεληνόφως και προς στιγμήν χάθηκε μέσα στα σκοτεινά και υγρά στενά του Hammersmith Creek. Η ομίχλη που σκέπαζε εκείνη τη νύχτα τις όχθες του Τάμεση στο Δυτικό Λονδίνο αποτελούσε την τέλεια κάλυψη. Σε λίγο η φιγούρα ενός αδύνατου άντρα εμφανίστηκε πάνω στη γέφυρα του Hammersmith και κάτι που έμοιαζε με δέμα έπεσε με παφλασμό στα βαλτώδη νερά του ποταμού, διαταράσσοντας τη νυχτερινή γαλήνη. Ήταν Μεγάλη Παρασκευή του 1913, όταν ο Thomas James Cobden-Sanderson, με μια κίνηση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έως και συμβολική, έκανε την αρχή για τη διάπραξη ενός ιδιόρρυθμου "εγκλήματος" που έμελλε να παραμείνει μυστήριο για πάνω από εκατό χρόνια.
Ο Cobden-Sanderson, τυπογράφος, βιβλιοδέτης και ένθερμος υποστηρικτής των ιδεών του κινήματος Arts and Crafts, ήταν μαζί με τον Emery Walker συνιδιοκτήτες του περίφημου εκδοτικού οίκου, των αρχών του εικοστού αιώνα, The Doves Press. Έχοντας την έδρα του στις όχθες του Τάμεση, ο εκδοτικός αυτός οίκος έγινε γνωστός για τις εξαιρετικής σχεδίασης και ποιότητας εκδόσεις του, όπως είναι η συλλεκτικής αξίας πεντάτομη Βίβλος του 1904. Τελικά όμως ήταν γραφτό να μείνει ιστορία της τυπογραφίας εξαιτίας των υψηλής σχεδιαστικής ποιότητας και κοπής τυπογραφικών στοιχείων που χρησιμοποιούσε και της απίστευτης ιστορίας που τα συνοδεύουν. Η παραγωγή των τυπογραφικών αυτών στοιχείων ανατέθηκε, από τους Cobden-Sanderson και Walker, το 1899 στον χαράκτη Edward Prince και έκτοτε χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε επόμενη έκδοση του οίκου. Τα απαράμιλλης ποιότητας και αισθητικής βιβλία του The Doves Press ξεχώριζαν για την κομψότητα, τη σαφήνεια και την απλότητα των τυπογραφικών τους στοιχείων και ήταν απαλλαγμένα από κάθε είδους περιττά διακοσμητικά στοιχεία και εικονογραφήσεις.
Σε αντίθεση, η οικονομική επιτυχία της εταιρείας δεν ακολούθησε πορεία ανάλογη με την καλλιτεχνική. Μέχρι το 1908, τα μαύρα σύννεφα της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει, λόγω της συρρίκνωσης των παραγγελιών, δεν άργησαν να φέρουν την καταιγίδα. Στο αποκορύφωμα της παρατεταμένης και δηκτικής τους διαμάχης, οι δυο πρώην πλέον συνεργάτες, βρέθηκαν να φιλονικούν για την κυριότητα του μοναδικού σημαντικού περιουσιακού στοιχείου που είχε απομείνει από την άλλοτε ευημερούσα εταιρεία τους. Αυτό δεν ήταν άλλο από την περίφημη γραμματοσειρά, που όπως είναι φυσικό για την εποχή εκείνη περιελάμβανε όχι μόνο τα τυπογραφικά στοιχεία, αλλά και τις μήτρες χύτευσης, τα συνθετήρια και πολλά άλλα. Σύμφωνα με τη συμβιβαστική λύση που τελικά δόθηκε, ο Walker θα μπορούσε και αυτός να χρησιμοποιεί τη γραμματοσειρά, ενώ αυτή θα κληροδοτείτο αυτόματα στον εναπομείναντα εν ζωή δυαδικό στην περίπτωση θανάτου του ενός εκ των δυο.
Ο Cobden-Sanderson, αδυνατώντας να δεχθεί ότι και κάποιος άλλος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα εν λόγω τυπογραφικά στοιχεία, αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να τα "κληροδοτήσει", όπως πολύ χαρακτηριστικά έγραψε και ο ίδιος στο ημερολόγιό του, στον ποταμό Τάμεση. Μέσα σε ένα διάστημα τριών ετών πραγματοποίησε περισσότερες από εκατό μυστικές νυχτερινές εξόδους. Ξεπερνώντας τους αρχικούς του δισταγμούς και με βοηθό το πυκνό σκοτάδι του Δυτικού Λονδίνου των αρχών του περασμένου αιώνα, περισσότερα από χίλια κιλά γραμμάτων πέρασαν από τα χέρια του στον σιωπηλό βυθό του ποταμού. Αυτό που φαινόταν να έχει χαθεί για πάντα, να έχει καταστραφεί, ήρθε στην επιφάνεια σχεδόν εκατό χρόνια μετά, το 2014, χάρη στο πάθος του σχεδιαστή Robert Green, ο οποίος αφιέρωσε πολλά χρόνια στην έρευνα με στόχο να δημιουργήσει εκ νέου τη χαμένη γραμματοσειρά. Τελικά ήταν αυτός, μαζί με μια ομάδα επαγγελματιών δυτών, που βούτηξε στα νερά του Τάμεση και κατάφερε να ανασύρει από τον βυθό ό,τι ο χρόνος και η τύχη άφησαν ανέπαφο από τα χιλιάδες τυπογραφικά στοιχεία που ο τελειομανής Cobden-Sanderson δεν θέλησε να μοιραστεί με τον κόσμο της τυπογραφίας.
Ο εκδοτικός οίκος The Doves Press αποτελεί μια μοναδική, αλλά παράλληλα εξαιρετικά σημαντική, οντότητα για τον χώρο της τυπογραφίας και της οπτικής επικοινωνίας. Υπό μία έννοια αντικατοπτρίζει αυτό που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο του design και που ενδεχομένως θα συμβεί αρκετές φορές και στο μέλλον. Τότε, στο μεταίχμιο της "Σύγχρονης Εποχής", ακολουθούσε με απόλυτη αφοσίωση μια παραδοσιακή τέχνη πολλών αιώνων. Ήταν όμως καταδικασμένος να αποτύχει, τουλάχιστον εμπορικά, και να καταλήξει ως μια ιστορική εκκεντρικότητα που απλά έχασε τη μάχη με το καινούργιο, την αυτοματοποιημένη-μηχανοποιημένη τυπογραφία.
