Γράφει ο Γλαύκος Κουμίδης*

Θυμάστε σε τι δύσκολη θέση είχε φέρει τότε τον Πρόεδρο ο κ. Αντρέας Μολέσκης; "Δεν φτάνει που με κατηγορούν όλοι οι άλλοι για τον διορισμό σου, τώρα τα ακούω και από τους δικούς μου, γιατί έχουν παράπονο ότι διόριζες όποιον ήθελες και κανέναν από το κόμμα. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι είχα ζητήσει από όλους να είναι και προσεκτικοί και προσηλωμένοι στις διαδικασίες. Η ζημιά που έγινε για την κυβέρνηση είναι πολύ μεγάλη, ελπίζω όχι και για τον τόπο, γιατί μας παρακολουθούν και απ' έξω...". Αυτά φέρεται να είπε τότε, το 2011, ο Πρόεδρος Χριστόφιας στον παραιτηθέντα προϊστάμενο της Γραμματείας της Κυπριακής Προεδρίας στις Βρυξέλλες. Και είχε δίκαιο, αν αληθεύουν, αφού τον επόμενο χρόνο, μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2012, η Κύπρος θα αναλάμβανε την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η εν λόγω Γραμματεία θα έπρεπε να διαχειριστεί ευπρεπώς ενάμιση εκατομμύριο ευρώ για συνοδευτικές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αλλά και η εντός Κύπρου επαγρύπνηση φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα οξυμένη εκείνη την περίοδο. Ας μην ξεχνούμε πως ήταν χάρη στην εγρήγορση και την ευσυνειδησία της κ. Γιωρκάτζη, γενικής ελέγκτριας τότε και διοικήτριας της Κεντρικής Τράπεζας σήμερα, που έγινε κατορθωτή η αμφισβήτηση κι αυτού του ασήμαντου συμβολαίου του κ. Άντη Παρτζίλη ενώπιον της επιτροπής Ελέγχου της Βουλής, τα ψιλά γράμματα του οποίου θα επέτρεπαν τότε στον συνταξιούχο διευθυντή του ΘΟΚ, και παλαίμαχο διεκπεραιωτή των εορτασμών του 2010 για τα 50χρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας, να διαχειριστεί για έναν χρόνο, και για μόνο 4.500 ευρώ τον μήνα, το εκατομμύριο που θα διαθέταμε για τα διογκωμένα λόγω Ευρωπαϊκής Προεδρίας ΚΥΠΡΙΑ του 2012. Αν όμως η ανάμνηση της λαμπρότητας των εορταστικών εκείνων επετείων μετριάζει την αναίδεια της πλεονεξίας των προαναφερθέντων, τα πράγματα σκουραίνουν και πάλι μόλις ανακαλέσουμε στη μνήμη τις δηλώσεις του κ. Βέργα, όπως τις μετέδιδε τότε, το 2012, το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων: "Σύμφωνα με τον δήμαρχο Πάφου, θα πρέπει άμεσα να ετοιμαστεί μελέτη για υποβολή της αίτησης για τις χρηματοδοτήσεις, αλλά και για την απορρόφηση κάποιων κονδυλίων για την προώθηση του 'Πάφος 2017'. Ο κ. Βέργας ανακοίνωσε πως για τον μήνα Οκτώβριο έχει καταρτίσει πρόγραμμα επαφών τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Θα είμαστε, είπε, συνεχώς σε επαφές στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε χωρίς καθυστέρηση στην υλοποίηση του στόχου μας". Είναι ανατριχιαστική η ύστερη συνειδητοποίηση των πραγματικών στόχων. Και δυστυχώς μακροπρόθεσμα εφιαλτική, αφού η συσσώρευση τέτοιων τραυματικών διαψεύσεων θα καθηλώνει για πολλά χρόνια τον ζωτικό ενθουσιασμό των νέων ανθρώπων στη μικρή μας πατρίδα. Πρόκειται για διαψεύσεις που μετουσιώνουν την όποια δημιουργικότητα σε ενεργοβόρο και ψυχοφθόρο καχυποψία, σε εμφύλιο υπονομευτή της όποιας συλλογικής προσπάθειας, νεανικής και μη. Κάθε εξαγγελία, κάθε δημόσια παρουσία, όσο καλοπροαίρετη ή κοινωφελής και αν φαντάζει, ενέχει εφεξής τη δυνητική δολιότητα της επιορκίας. Κάτω από αυτούς τους οζώδεις όρους, το αποχετευτικό δίκτυο της Πάφου υπονομεύει κυριολεκτικά και το παγκύπριο διακύβευμα του 2017. Ας μην έχουμε αυταπάτες. Όταν ανοίγουν τα καπάκια των υπονόμων στην Πάφο, τρίζουν τα σκυβαλοδοχεία στη Λευκωσία, και αλλαχού. Γιατί η Πάφος μπορεί να κέρδισε τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας, η έκβαση όμως του πολιτιστικού εγχειρήματος είναι ένα στοίχημα που αφορά όλη την Κύπρο. Ίσως να αποτελεί και την τελευταία ευκαιρία για μια έγκαιρη αναμόρφωση του προβληματικού συστήματος διαχείρισης του πολιτισμού μας.

Μακάρι η Πάφος του 2017 να καταφέρει να γίνει το καταληκτικό επίτευγμα μιας φωτισμένης αλλαγής στην πολιτιστική πολιτική, να αποτελέσει το επιστέγασμα μιας επιτυχούς διοικητικής ανασύνταξης, όπως φανφαρονικά την προαναγγέλλουν εδώ και δεκαετίες οι εκάστοτε αρμόδιοι υπουργοί. Δυστυχώς όμως την ευθύνη για την αναποτελεσματικότητα, τη διαφθορά και την κακοδιαχείριση δεν τη φέρουν αποκλειστικά οι εκάστοτε αιρετές πολιτικές αρχές. Συνυπεύθυνο είναι και το λάσκο ήθος του διοικητικού προσωπικού, των μόνιμων στελεχών στους διάφορους οργανισμούς, στους δήμους, αλλά και τους πολλούς ιδιωτικούς φορείς που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια, κάποιοι από τους οποίους φαίνεται να λειτουργούν στο πλαίσιο μιας καλώς ή κακώς νοούμενης διαπλοκής με το Δημόσιο σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητά τους, καμιά φορά και την αμφίσημη κερδοφορία τους. Σε σχέση λοιπόν με τη νεοαποκτηθείσα επίγνωση του ρόλου των διαβόητων τεχνοκρατών στην οικονομία, ίσως να φαντάζει μάταιη η επιθυμία για έλεγχο και των διαδρομών των ελάχιστων συγκριτικά χρημάτων που διατίθενται για τον πολιτισμό. Σίγουρα όμως δεν θα ήταν μάταιος ο έλεγχος του έθους των πολιτιστικών λειτουργών, των κατά προσέγγιση τεχνοκρατών του πολιτισμού, εφόσον από τη βούλησή τους εξαρτάται ο τρόπος διάθεσης των κουτσουρεμένων κονδυλίων και από την υποκειμενική τους κρίση εξαρτάται η πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια επιλογή έργων και προσώπων. Αλλά ούτε κι αυτός ο λογιστικός έλεγχος, πέρα από μια πρόσκαιρη ικανοποίηση που ενδεχομένως να πρόσφερε σε κάποιους χρονίως παραγκωνισμένους, δεν θα αρκούσε για την εδραίωση διαφανών διαδικασιών, σε έναν τομέα μάλιστα στον οποίο οι αποκλίνουσες φιλοσοφικές και ιδεολογικές τοποθετήσεις των εμπλεκομένων, καλλιτεχνών, επιμελητών, ακαδημαϊκών, δημοσιογράφων, αλλά και του φιλότεχνου κοινού, είναι σημαντικές και οπωσδήποτε ευπρόσδεκτες. Αυτό που με βεβαιότητα θα βελτίωνε την κατάσταση θα ήταν η θεσμική αντικατάσταση των ιθυνόντων κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Σε χώρες με δόκιμα συστήματα πολιτιστικής διαχείρισης, τέτοιες αλλαγές, σε συνδυασμό με την περιοδική επαναξιολόγηση των προσώπων σε θέσεις-κλειδιά, είναι αυτονόητες, όχι μόνο στον δημόσιο τομέα, αλλά και σε ιδιωτικούς οργανισμούς, που προσβλέπουν έτσι στην αναζωογόνηση και την επαύξηση της ελκυστικότητάς τους. Κι αυτό γιατί εκεί έχουν προφανώς αντιληφθεί πως η ανακύκλωση των ιδίων και των αυτών προσώπων, η ταυτόχρονη τοποθέτησή τους σε δυο και τρία πόστα, με τη διανοητική καταπόνηση που αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους, και την απαρέσκεια που προκαλεί στο κοινό η μισθωτική πλεονεξία, είναι κοινωνικώς ασύμφορες. Προπάντων όταν σημαίνουν και τη μονιμοποίηση κάποιων ιδεολογικών αγκυλώσεων ή την εδραίωση αθέμιτων αποκλειστικοτήτων, κυρίως σε ό,τι αφορά την αντιπροσώπευση της χώρας σε σημαντικές διεθνείς διοργανώσεις. Σίγουρα μια πιο συμμετοχική ανασύνταξη του διαθέσιμου πνευματικού και δημιουργικού δυναμικού της χώρας, που δεν είναι ευκαταφρόνητο, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Γιατί, κακά τα ψέματα, η διαχείριση των λιγοστών πόρων φαίνεται να πέρασε, εδώ και καιρό, στα χέρια επιμελητών με προσωπικές ατζέντες και παραγόντων με αλλότριες συγκυριακές διασυνδέσεις, καθώς και στην πιο διακριτική ευχέρεια μιας σειράς ναρκισσευόμενων θεωρητικών που αλληλοεπιβεβαιώνονται επισκεπτόμενοι ανταποδοτικά αλλήλους ανά την υφήλιο, με την ενεργό συμμετοχή αλλά και την περίεργη ανοχή των διαφόρων κρατικών λειτουργών. Προφανώς στα ψηλότερα δώματα των πολιτιστικών μας υπηρεσιών συνυπάρχουν σήμερα η άβουλη βαριεστημάρα με την αποδομητική υπερκινητικότητα, δημοσία δαπάνη.

* Ο Γλαύκος Κουμίδης είναι εικαστικός. Ζει στην Κολωνία. glavkos@t-online.de