Συνέντευξη στη Μιράντα Λυσάνδρου | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

Το πρώτο λεξικό της κυπριακής αργκό πραγματικά δεν... υπάρχει [βλέπε υποσ. 1]! Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Μαριάννα Κατσογιάννου έχω την δειν [υποσ. 2], δεν διά παμόν [υποσ. 3]... Είναι μια δύναμη! [υποσ. 4]! Καθηγήτρια [υποσ. 5] που τ' αλήθκεια...

Λέξεις και φράσεις παρμένες φυσικά από το ίδιο το λεξικό της κυπριακής αργκό, το λεγόμενο σισλάνγκ [υποσ. 6] κατά τους συντελεστές του, από το www.cyslang.com. Η καθηγήτρια, λοιπόν, ξανακτύπησε. Άλλωστε τα λεξικά είναι η δουλειά της. Εάν συγκεντρώσουμε όλα τα λεξικά στα οποία έχει δουλέψει η Μαριάννα Κατσογιάννου θα είναι πάνω από 20, είτε έχει εργαστεί σε αυτά ως συντάκτρια, είτε τα έχει σχεδιάσει εξ ολοκλήρου. Η ιδέα για το Cyslang, δηλαδή για ένα λεξικό πάνω στην κυπριακή αργκό, ήταν όνειρο, μας εξομολογείται. "Ο λόγος που ήθελα να το κάνω βέβαια είναι γιατί είναι πολύ μεγάλο το κενό στη σχετική λεξικογραφία. Η κυπριακή διάλεκτος ήδη είναι παραμελημένη, ήδη δεν θεωρούμε πολύ άξια να τη συζητούμε, ειδικά τώρα να μιλήσεις και για αργκό στα κυπριακά θεωρείται κάτι απίστευτο, μπορεί και απαράδεκτο. Είναι όμως κάτι πολύ ζωντανό και είναι μέρος της καθημερινότητάς μας, κάτι που βλέπει και ακούει κανείς συνεχώς γύρω του. Ήθελα λοιπόν να ασχοληθώ με αυτό το κομμάτι της κυπριακής από πολλά χρόνια".

1.200 λέξεις/φράσεις

Αυτό έγινε κατορθωτό με τη βοήθεια των φοιτητών της αυτή τη φορά από το μάθημα της λεξικογραφίας. Ένα μάθημα που δεν διοργανώνεται και πολύ συχνά στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Σε ένα μεγάλο βαθμό αυτό που βλέπει κανείς online στο cyslang.com είναι η εργασία κάποιων φοιτητών στο πλαίσιο ενός μαθήματος. Σαράντα φοιτητές από διάφορες σχολές και τμήματα του πανεπιστημίου, οι οποίοι απόλαυσαν το μάθημα και κατάφεραν να μαζέψουν πάνω από 1.200 λέξεις και φράσεις της κυπριακής slang. Οι περισσότερες από αυτές είναι πλέον δημοσιευμένες, ενώ μερικές είναι ακόμη υπό έλεγχο. Εκτός όμως από αυτό, έξω από το λεξικό υπάρχουν στα αρχεία της κ. Κατσογιάννου ακόμη 2.000 λέξεις της κυπριακής αργκό που θα αποτελέσουν μέρος του λεξικού σλανγκ κάποια στιγμή. "Η ιδέα υπήρχε από δεκαετίας, αλλά για να γίνει πραγματικότητα ήταν απαραίτητη η συνεργασία των νέων ανθρώπων, αυτών που θα φέρουν τις λέξεις. Ήθελα αυτό το λεξικό να βγει απ' την πραγματική ζωή γιατί την αργκό δεν την βρίσκεις προφανώς στα βιβλία"... Τις λέξεις τις βρίσκεις μεν, αλλά συνήθως όχι με την αργκοτική τους σημασία. Μας φέρει ένα απλό παράδειγμα, αυτό της παττίχας. Που στο λεξικό "Θησαυρός της Κυπριακής Διαλέκτου" του Κωνστ. Γιαγκουλλή (2009) στο λήμμα της παττίχας θα δούμε πως αυτό σημαίνει καρπούζι κι όχι κεφάλα σύμφωνα με την αργκοτική του σημασία. Μας λέει: "Λέξεις όπως η παττίχα, που τις βρίσκουμε σε όλα τα λεξικά, αλλά που η αργκοτική τους σημασία είναι 'κρυμμένη', υπάρχουν αρκετές. Υπάρχουν όμως και εκείνες οι λέξεις που δεν εμφανίζονται καθόλου στα λεξικά είτε επειδή είναι νεότερες, είτε επειδή δεν θεωρήθηκαν αρκετά 'αξιοπρεπείς'. Για παράδειγμα, δεν ξέρω πότε φτιάχτηκε η λέξη 'σπάσμα' αλλά πλέον πέρασε στην κοινή αργκό και πρέπει να μπει στα λεξικά. Αν εγώ, που ήρθα από την Ελλάδα, το έμαθα πριν από 15 χρόνια και πλέον μπορώ να το χρησιμοποιήσω, σημαίνει πως πια δεν είναι τόσο αργκό. Εξάλλου, καμία αργκό δεν μένει αργκό για πολλά χρόνια: η μοίρα της είναι είτε να παλιώνει και να ξεχνιέται, είτε να διατηρείται επειδή γίνεται γνωστή και περνά στη γενική γλώσσα. Έτσι, στο λεξικό έχουμε τρεις κατηγορίες λέξεων ή φράσεων: αυτές που ήταν παλιά αργκό και χάθηκαν όπως π.χ. ο γάρος της Μέκκας, που ακόμη δεν κατορθώσαμε να μάθουμε τι ακριβώς σημαίνει, αυτές που συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται, όπως ο αβάττατζ?ης που εμφανίζεται σήμερα με νέα μορφή, αβάττας, αλλά και αυτές που είναι πιο καινούργιες, που φτιάχνονται τα τελευταία χρόνια. Οι νέοι φτιάχνουν συνεχώς καινούργιες λέξεις, για παράδειγμα το 'αζινοβούννιν' που σημαίνει αναπτήρας: Φερ' το αζινοβούννιν ν' άψουμε κανά τσιάρο. Είναι επίσης η καινούργια σημασία της 'καπίρας' που στη νεανική γλώσσα σημαίνει αυτός που είναι εντελώς μαστουρωμένος, 'κρουσμένος' για να το πούμε με μία άλλη λέξη της κυπριακής σλανγκ. Το 'ανάφκουν τα λαμπούθκια μου' είναι εύκολο να το καταλάβουμε και 'απλώννω ζάμπα' είναι γνωστή έκφραση, υπάρχουν όμως και τα νεότερα όπως το 'γαμώ την κακτοσύνη μου' που σημαίνει πως είμαι άτυχος ή τα τοπικά άκρως διασκεδαστικά όπως ο βούτυρος (σ.σ. Λευκωσιάτης), ο μάντης (σ.σ. ο Σκαλιώτης) και ο Παφίτης ο σκούλλος. Το 'έσιει κούσπον στο Μιτσερό' αφήνει τους νέους σήμερα μάλλον αδιάφορους, ενώ μεταξύ των φοιτητών κυκλοφορεί ευρέως το 'εν να σε κάμω search' που δεν σημαίνει 'θα σε ψάξω', αλλά 'σιγά μην σε ψάξω"!

Η καινοτομία

Μαζί με τους φοιτητές δούλεψε και εξακολουθεί να δουλεύει μια διεπιστημονική ομάδα, αποτελούμενη από γλωσσολόγους, φιλολόγους και εκπαιδευτικούς και η οποία μαζί με την ίδια την κ. Κατσογιάννου αριθμεί πέντε άτομα. Η ομάδα είναι απολύτως απαραίτητη γιατί διπλοτσεκάρει τις έννοιες, την ορθογραφία, τη διατύπωση κ.λπ. στα λήμματα -που μπορεί να προσθέσει ο καθένας από εμάς αφού κάνει εγγραφή- δίνοντας στο λεξικό την απαραίτητη αξιοπιστία. Η καινοτομία του λεξικού, αυτού τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον ελληνόφωνο χώρο, είναι πως πρόκειται για το πρώτο λεξικό που γίνεται online, με τις αλλαγές να φτάνουν στον χρήστη σε πραγματικό χρόνο. "Αν ανεβάσω μια λέξη τώρα, θα την δείτε κι εσείς τώρα. Έχουμε λεξικά online βέβαια, αλλά δεν έχουμε κανένα λεξικό που η γραφή του και η ενημέρωση του χρήστη να έχει αυτή την αμεσότητα", εξηγεί η Μαριάννα Κατσογιάννου. Και καθώς μας μιλούσε και επεξεργαζόταν το λεξικό για χάρη των παραδειγμάτων, έκανε τη διόρθωση και ενός διπλού λήμματος... Όπως μας εξηγεί, η αργκό είναι ένα υποσύνολο της γλώσσας, που δεν έχει συνήθως ξεχωριστούς κανόνες σύνταξης. Είναι κυρίως λεξιλόγιο. "Οι περισσότερες σημασίες στην αργκό είναι μεταφορικές, όπως η παττίχα. Ο σκοπός της αργκό είναι να κρύψει πράγματα. Όταν για παράδειγμα οι φοιτητές λένε πως το μάθημα είναι πέφτζιν, εννοώντας πως είναι ιδιαίτερα εύκολο, είναι μια συνθηματική λέξη. Αν την ακούσω εγώ όταν περάσω από μπροστά δεν θα καταλάβω τι εννοούν. Οι πρώτες αργκό ήταν επαγγελματικές. Ήταν οι κτιστάδες που είχαν έναν μυστικό κώδικα συνεννόησης για να μην τους κλέψουν την τέχνη τους. Κάπως έτσι ξεκίνησαν οι διάφορες αργκό: από τεχνίτες, στρατιώτες, από φυλακισμένους... Όταν όμως κάτι χρησιμοποιείται συχνά, δεν μπορεί να μείνει μυστικό. Έτσι, οι λέξεις της αργκό περνούν στην κοινή, την καθημερινή γλώσσα, κρατώντας μόνο ένα υφολογικό 'ίχνος', που δείχνει την πρόθεσή μας: όταν χρησιμοποιούμε αργκό είναι για να δείξουμε ότι μιλάμε λίγο πιο μάγκικα, λίγο πιο βαριά, λίγο πιο in".
Το σισλάνγκ μπορεί να εμπλουτιστεί και με λέξεις από ειδικές ομάδες, όπως για παράδειγμα οι κυνηγοί ή οι γκέιμερς, ή από ειδικά επαγγέλματα, όπως για παράδειγμα οι κομπιουτεράδες. Και είναι ανοικτό σε όσους θέλουν να συνεισφέρουν. Το επόμενο βήμα είναι να μπει και ήχος στα λήμματα. Το εργαλείο υπάρχει, απλώς χρειάζεται δουλειά για να μπορέσει αυτό να γίνει πραγματικότητα. Όπως μας είπε η Μαριάννα Κατσογιάννου, ένας ραδιοφωνικός σταθμός συζητά να γίνει σπόνσορας επικοινωνίας του cyslang.com και να μεταφέρει διαλόγους στην αργκό από ραδιοφώνου. Μέχρι τότε μπείτε να το δείτε online. Είναι άκρως απολαυστικό και διασκεδαστικό. Και... πού ξέρετε, μπορεί να ενισχύσετε την προσπάθεια αναζήτησης νέων λέξεων.

Υποσημειώσεις:

1. Σύμφωνα με το λήμμα στο cyslang.com, η νεανική φράση "δεν υπάρχει" σημαίνει πως κάτι είναι μοναδικό, καταπληκτικό, εξαιρετικό!
2. Έχω σε δειν: Σε παρακολουθώ, σ' έχω στο μάτι. 3. Διώ παμόν: Σταματώ να κάνω κάτι που έκανα σε υπερβολικό βαθμό ή σε μεγάλη διάρκεια.
4. Είσαι μια δύναμη στη νεανική γλώσσα σημαίνει πως είσαι σπουδαίος, τα καταφέρνεις καλύτερα απ' όλους. 5. Καθηγητής: Αυτός που είναι πολύ καλός σε κάτι.
6. Shλανγκ: Άρπα την τώρα, στην έφερα!