Συνέντευξη στη Νάταλι Μιχαηλίδου / Φωτογραφίες Ελένη Παπαδοπούλου
Σ' ένα ήσυχο δρομάκι στον Άγιο Παύλο διακρίνεις με ευκολία το ατελιέ του - ένα καλλιτεχνικό καταφύγιο που σε καλωσορίζει και σε προδιαθέτει για πολιτιστικές αναζητήσεις στην πρώτη θέα μιας σφαίρας βγαλμένης από αρχαίο δράμα στον εξωτερικό χώρο. "Όλη μου η ζωή είναι συνυφασμένη με τον χώρο του θεάματος", δηλώνει εκ προοιμίου ο Άντης Παρτζίλης και δίνει το στίγμα στον διάλογο.
Ένας διάλογος που δύσκολα μπορεί να καλουπωθεί στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κύπρια, που παίρνει όμως τα "εύσημα" μιας καλής αφορμής εξερεύνησης του μυαλού και της ψυχής του ανθρώπου που και φέτος βρίσκεται στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Με διευρυμένες πλέον αρμοδιότητες, ενδεικτικές όπως υποστηρίζει "μιας σταδιακής απεξάρτησης από τις διαδικασίες που τηρούνταν παλιά μέσα στα πλαίσια των Πολιτιστικών υπηρεσιών", υπογράφει το φετινό πρόγραμμα και κάθε επιλογή του δεν μπορεί παρά να πηγάζει από τα σαράντα χρόνια που υπηρετεί τη δική του τέχνη, τη σκηνογραφία. "Σαράντα και κάτι" χαριτολογεί. Στα 14 του χρόνια, μαθητής ακόμα, ο Άντης Παρτζίλης βρέθηκε, ως βοηθός του καθηγητή του Γιώργου Μπισκίνη, να ζωγραφίζει σκηνικά για την πρώτη παράσταση που ανέβηκε στο αρχαίο θέατρο Σαλαμίνας μετά την ανασκαφή. "Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, από τα γυμνάσια Αμμοχώστου, σε σκηνοθεσία του αείμνηστου και πολύ σημαντικού ανθρώπου των τεχνών Παναγιώτη Σέργη" θυμάται. "Όταν γεύτηκα αυτήν την εμπειρία, του στησίματος μιας παράστασης, της μαγείας της δημιουργίας, του χειροκροτήματος στο τέλος... αν και οι σκηνογράφοι είμαστε εντελώς του παρασκηνίου, ένιωσα μιαν απίστευτη γοητεία και είπα 'αυτό θα κάνω στη ζωή μου'. Και αυτό έκανα! Το έναυσμα, λοιπόν, το οφείλω στον Παναγιώτη Σέργη και στον Γιώργο Μπισκίνη, τον δάσκαλό μου, που έχοντας και ο ίδιος σπουδάσει σκηνογραφία μου έλεγε πάντα ότι 'εσύ με τέτοια σχέδια και τέτοια χρώματα... σκηνογράφος πρέπει να γίνεις'"! Η γνωριμία του με τον Βλαδίμηρο Καυκαρίδη, που ήταν και ο πρώτος του επαγγελματικός συνεργάτης ως σκηνοθέτης, τον Νίκο Χαραλάμπους, τον Εύη Γαβριηλίδη και τον Γερμανό σκηνοθέτη Μίχαελ Λάινερτ συνέβαλαν ουσιαστικά στο να διαμορφωθεί ο Άντης Παρτζίλης "σε αυτό που είμαι σήμερα" και στη δημιουργία έργου που τυγχάνει παγκόσμιας αναγνώρισης, αν κρίνει κανείς και από μια πρόσφατη αναφορά της "Guardian" στις "Φοίνισσές" του ως "μια από τις κορυφαίες σκηνογραφικές δουλειές".
Η κουβέντα ξεκινά μετ' εμποδίων ως προς την καταγραφή της ελέω ενός ξεροκέφαλου γκάτζετ που αρνείται πεισματικά να συνεργαστεί με τις μπαταρίες του. Υπομονετικά και με χαμόγελο, λες και μπορεί να διαθέσει όλο τον χρόνο του κόσμου γι' αυτήν εδώ τη συνέντευξη, κάνει τα "μαγικά" του, ακουμπά στην καρέκλα του κι αναμένει την πρώτη ερώτηση.
Ποιο είναι το γόητρο της διοργάνωσης του Φεστιβάλ για έναν καλλιτέχνη; Το ενδιαφέρον μου για τον χώρο του θεάματος υπήρχε πάντα. Παράλληλα, κουβαλώ την εμπειρία του διοικητικού και οργανωτικού μέρους που αποκτήθηκε από την πολύχρονη θητεία μου ως διευθυντή του ΘΟΚ αλλά και συνιδρυτή και πρώτου καλλιτεχνικού διευθυντή του Θεάτρου Σκάλα. Με ενδιέφερε να μπορέσω σε κάποια φάση της ζωής και της καριέρας μου να ασχοληθώ μ' ένα μεγάλο γεγονός, επαναλαμβανόμενο, το οποίο να μου δίνει τη δυνατότητα να τα δω... όλα από την αρχή! Και από την οργανωτική πλευρά και από την καλλιτεχνική. Αυτός είναι άλλωστε ο ρόλος του καλλιτεχνικού διευθυντή στο Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια - να λειτουργεί καλλιτεχνικά ως προς την αξιολόγηση και την επιλογή των προτάσεων που έρχονται, αλλά και απόλυτα οργανωτικά στη διαδικασία εξεύρεσης των κατάλληλων χώρων, στον καταρτισμό του προγράμματος, στην εξασφάλιση των συνθηκών εκείνων που επιτρέπουν την άψογη διεξαγωγή της κάθε παράστασης. Εμπειρικά συνέβαλε και η ευκαιρία που είχα ως καλλιτεχνικός διευθυντής των εμβληματικών εκδηλώσεων για τα 50χρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας να διοργανώσω μεγάλα events τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Πάντα ανταποκρίνομαι στις προκλήσεις. Μου αρέσει να αναλαμβάνω πράγματα τα οποία νιώθω ότι έχουν περιθώριο να βελτιωθούν, να προχωρήσουν, να αναπτυχθούν και να ενηλικιωθούν ως θεσμοί. Ενηλικιώνεται από τη μία ο θεσμός του φεστιβάλ, κουτσουρεύεται, όμως, από την άλλη ο προϋπολογισμός.
Πόσο περιορίζει αυτό το όραμα του καλλιτεχνικού διευθυντή; Εκ των πραγμάτων ο προϋπολογισμός λειτουργεί κατά τρόπο περιοριστικό σε σχέση με παραστάσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ τα ποσά τα οποία μπορούμε εμείς να διαθέσουμε, παρόλο που θα θέλαμε και που θα άξιζαν στο κυπριακό κοινό να έρθουν. Ευελπιστούμε ότι του χρόνου θα ξεκινήσει η σταδιακή μεγέθυνση του μπάτζετ, ώστε να μπορέσουμε μελλοντικά να λειτουργήσουμε με πιο αποτελεσματικό τρόπο ως προς τις δυνατότητες παρουσίασης πολυδάπανων εκδηλώσεων οι οποίες με το υφιστάμενο μπάτζετ είναι αδύνατον να έρθουν στην Κύπρο. Για την ώρα, τα οικονομικά περιθώρια είναι απαγορευτικά για κάποιες παραγωγές.Πολύς λόγος για τα μπάτζετ στους καλλιτεχνικούς κύκλους, με κάποιους να θεωρούν κανόνα τον άμεσο συσχετισμό του κόστους με την ποιότητα. Όχι, δεν είναι κανόνας. Γι' αυτό είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του καλλιτεχνικού διευθυντή, ο οποίος με τη γνώση, την εμπειρία, την αντίληψη και τη διαίσθηση την οποία έχει ως άνθρωπος ο οποίος πραγματικά έχει ουσιαστική σχέση με τις τέχνες, μπορεί να διαγνώσει την ποιοτική, πραγματική αξία και να κάνει τις σωστές επιλογές και να βάλει, τελικά, την υπογραφή του στο πρόγραμμα!
Ποιο καλλιτεχνικό κριτήριο τέθηκε σε λειτουργία φέτος για να στηθεί το πρόγραμμα; Φέτος, είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε 90 προτάσεις για να καταλήξουμε σε δέκα. Η διαδικασία επιλογής έχει διάφορες παραμέτρους οι οποίες επηρεάζουν ως προς τη διαμόρφωση ενός τελικού προγράμματος. Θέλω να πιστεύω ότι έχει γίνει μια τέτοια επιλογή που και οι 10 παραγωγές, η καθεμία στον δικό της τομέα και με τον δικό της τρόπο, έχουν να δώσουν ουσιαστική τροφή σε αυτόν που αναζητά ποιοτική ψυχαγωγία. Μια καινοτομία του φετινού προγράμματος είναι και οι ανοιχτές προς το κοινό παραστάσεις! Με μια διάθεση εξωστρεφή, οι παραστάσεις αυτές εντάχθηκαν στο πρόγραμμα για να πλησιάσουμε περισσότερους θεατές, δημιουργώντας μια νέα δυναμική στη δημιουργία μεγαλύτερου κοινού.
Το περιθώριο των φεστιβάλ, με τον τρόπο και στον χρόνο που γίνονται, να συμβάλουν στην ενδυνάμωση της πολιτιστικής κουλτούρας, ποιο είναι; Δεν είναι μόνο τα Κύπρια. Κάθε πολιτιστική δράση που στήνεται σε βάσεις που να προβάλλει περιεχόμενο, άποψη και καλλιτεχνικό περιεχόμενο ώστε να έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης, αφήνει στο τέλος στον κάθε θεατή στοιχεία που τον καθιστούν ακόμα καλύτερο δέκτη σε κάθε επόμενη του εμπειρία. Αυτή η παρέμβαση της τέχνης στον άνθρωπο διαμορφώνει χαρακτήρα, και αυτός που καλλιεργεί τον εαυτό του να δέχεται ποιότητα και αισθητική αρτιότητα γίνεται καλύτερος άνθρωπος και ως συμπεριφορά και ως αντίληψη και ως άποψη.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες φέτος; Πέραν του μεγάλου αριθμού των προτάσεων και του νέου τρόπου αξιολόγησής τους, η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν συνειδησιακή - να συμβιβαστώ ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος με την ιδέα ότι πέρα από τις δέκα παραστάσεις που μπήκαν στο πρόγραμμα, υπήρχαν τουλάχιστον άλλες δέκα που ήταν στο όριο και να λειτουργήσω με σεβασμό απέναντι σε όλους αυτούς τους καλλιτέχνες που τόλμησαν να υποβάλουν σε μια διαδικασία κρίσης το έργο τους.
Ορόσημα σε αυτήν την πολύχρονη καριέρα; Σταθμός σημαντικότατος, που κρατώ σ' ένα ξεχωριστό κομμάτι του μυαλού και της ψυχής ως ανάμνηση, η παρουσία μου στο τιμόνι του ΘΟΚ για 13 και πλέον χρόνια. Εκεί, είχα την ευκαιρία να εισαγάγω καινοτομίες, να δημιουργήσω μια παράλληλη σχέση και δράση με το εξωτερικό, να μεριμνήσω για την παρουσία της Κύπρου στη μεγαλύτερη έκθεση σκηνογραφίας στον κόσμο, στην Κουατριενάλε της Πράγας, και να εντάξω τον ΘΟΚ στην ευρωπαϊκή θεατρική οικογένεια, καθιστώντας τον μέλος του European Theatre Convention. Από το πόστο του προέδρου του Κυπριακού Κέντρου Σκηνογράφων Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών Θεάτρου έχω συμβάλει ώστε η κυπριακή σκηνογραφία να μπει στον παγκόσμιο χάρτη με συγκεκριμένες δράσεις και παρουσίες σε μεγάλες εκδόσεις.
Το αντίτιμο μιας ζωής αφιερωμένης στην τέχνη; Ασήμαντο όταν το συγκρίνεις με αυτά που κερδίζεις ψυχικά και πνευματικά! Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχω μετανιώσει για την επιλογή μου. Παρά τις δυσκολίες που έχει ο χώρος μας, τα προβλήματα που αντιμετώπισα κατά καιρούς ως επαγγελματίας σκηνογράφος... δεν θα μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου μακριά από το θέατρο και τον κινηματογράφο.
