Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου
«Επιλέξαμε ως όνομα του εκδοτικού οίκου μια φιλοσοφική έννοια του Μισέλ Φουκώ που δηλώνει τον τόπο στον οποίο δεν ασκείται κυριαρχία: Ετεροτοπία είναι ένας χώρος απελευθερωμένος από κάθε κυρίαρχη αφήγηση και ιδεολογία»
Οι Εκδόσεις Ετεροτοπία είναι ένας δίγλωσσος -στα ελληνικά και τουρκικά- κυπριακός εκδοτικός οίκος, ο οποίος από τον Ιούλιο 2014, όταν ιδρύθηκε, εξέδωσε ήδη τρία βιβλία: «Γιώργος Βασιλείου: Στοχασμοί για το χθες και το αύριο» [2014], ένα βιβλίο-μακροσκελής συνέντευξη του πρώην Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας στον Νιαζί Κιζίλγιουρεκ το οποίο εκδόθηκε στην ελληνική, τουρκική και αγγλική γλώσσα, «Μαζί στη μάππα»του Οκάν Νταγλί [Απρίλιος 2015] και «Οι δημοσιογράφοι της Δημοκρατίας»[Μάιος 2015] είναι μόνο η αρχή σε μια σειρά από προγραμματισμένες εκδόσεις με τις οποίες υλοποιείται ένας πολύ απλός αλλά σημαντικός στόχος:
«Να δημιουργήσουμε έναν μικρό εκδοτικό οίκο που θα εκδίδει σε δύο γλώσσες ταυτόχρονα, στην τουρκική και ελληνική, και που ουσιαστικά θα επικεντρωθεί στη μετάφραση έργων Ελληνοκυπρίων στην τουρκική και Τουρκοκυπρίων στην ελληνική γλώσσα».
Ο καθηγητής Νιαζί Κιζιλγίουρεκ και ο Μιχάλης Θεοδώρου εξηγούν την ιδέα πίσω από την Ετεροτοπία.
«Πνευματικός διάλογος σχεδόν δεν υπάρχει μεταξύ των δύο κοινοτήτων - απουσιάζει, δηλαδή, κάθε πνευματική επικοινωνία. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, με την αντίληψη ότι χρειάζεται μια ανταλλαγή μνήμης μεταξύ των δύο κοινοτήτων» σημειώνει ο καθηγητής Νιαζί Κιζίλγιουρέκ, συνιδρυτής του εκδοτικού οίκου Ετεροτοπία μαζί με τον Μιχάλη Θεοδώρου.
Οι δυο τους ξεκίνησαν από καιρό τη μεταφραστική δουλειά αλλά και την έρευνα για νέες εκδόσεις και μπήκαν αμέσως στην κυκλοφορία βιβλίων μόλις απέσπασαν ένα από τα Stelios Awards 2014, για την ανάπτυξη δικοινοτικών επιχειρηματικών ιδεών.
Προχώρησαν αμέσως στην έκδοση του βιβλίου με τον Γιώργο Βασιλείου και ακολούθησε το βιβλίο «Μαζί στη μάππα: Τουρκοκύπριοι ποδοσφαιριστές σε Ελληνοκυπριακές ομάδες», που περιλαμβάνει συνεντεύξεις με Τουρκοκύπριους ποδοσφαιριστές οι οποίοι έπαιζαν σε ελληνοκυπριακές ομάδες μέχρι τη διάσπαση του πρωταθλήματος, τον Οκτώβρη του 1955.
«Πολλοί, ακόμη και μετά τη διάσπαση, έπαιζαν κρυφά σε ελληνοκυπριακές ομάδες και καταπιέστηκαν, δέχτηκαν απειλές από την ΤΜΤ, έπρεπε να παραιτηθούν. Μέσα από τη δική τους ιστορία παρουσιάζεται μια εποχή της Κύπρου που για τις νέες γενιές φαίνεται ένα πολύ μακρινό παρελθόν», αναφέρει ο κ. Κιζίλγιουρεκ.
Έπειτα εκδόθηκε το βιβλίο «Οι δημοσιογράφοι της Δημοκρατίας: Αϊχάν Χικμέτ και Αχμέτ Μουζαφέρ Γκιουρκάν. Οι φονευθέντες υπερασπιστές της Ανεξαρτησίας», με θέμα δύο δημοσιογράφους που κυκλοφορούσαν μια εφημερίδα με τον τίτλο «Τζουμχουριέτ», που σημαίνει Δημοκρατία, από τον Αύγουστο 1960, με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέχρι τη δολοφονία τους, στις 23 Απριλίου 1962.
Πρόκειται για δύο ανθρώπους οι οποίοι έγραφαν προς υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας και μιλούσαν για ειρηνική συμβίωση σε μια εποχή που επικρατούσε η ιδέα της άμεσης διχοτόμησης.
«Ήταν μεγάλη εξαίρεση στην εποχή τους να αγκαλιάσουν την Κυπριακή Δημοκρατία και να το πληρώσουν με την ίδια τους τη ζωή».
«Να ενώσουμε τον χώρο»
«Τα βιβλία μας δεν είναι για τα ράφια, είναι για τους δρόμους. Η ιδέα του εκδοτικού οίκου έχει πολύ συγκεκριμένη πολιτική, αντίληψη και φιλοσοφία», σημειώνει ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, για να συμπληρώσει ο Μιχάλης Θεοδώρου ότι «ουσιαστικά στοχεύουμε να ενώσουμε τον 'χώρο' -όχι μέσα από τη γεωγραφία που είναι θέμα πολιτικό- αλλά μέσα από την έκδοση βιβλίων. Και όταν λέμε να ενώσουμε τον 'χώρο', το πετυχαίνουμε μέσα από την ανταλλαγή της μνήμης και μέσα από την αντιμετώπιση του παρελθόντος και την παραγωγή βιβλίων που θα διαβάζονται από το ευρύ κοινό και όχι από τα μορφωμένα στρώματα του πληθυσμού ή άτομα με συγκεκριμένες σπουδές. Βγάζουμε βιβλία για όλους».
Ν.Κ.: Η ανάγκη να μπούμε σε αυτή τη διαδικασία πηγάζει από το γεγονός ότι επικρατεί μια απαράδεκτη κατάσταση σε έναν χώρο πολυπολιτισμικό, ευρωπαϊκό, στον οποίο έχουμε 400-500 χρόνια συνύπαρξης σε έναν κοινό χώρο και μας λείπουν οι βασικές γνώσεις σε σχέση με την άλλη κοινότητα. Δεν γνωρίζει κάποιος ένα ποιητή από την άλλη κοινότητα, έναν μυθιστοριογράφο, έναν ιστορικό. Ουδεμία πνευματική επικοινωνία. Αυτό είναι πιο κακό από αυτό που ακούγεται ότι 'καθένας έχει τη γλώσσα του και τι να κάνουμε;' Αν ήταν έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί ποτέ. Αληθινός διάλογος, αληθινή διαφωνία έρχονται μέσα από τη γνώση. Δεν κάνεις μια δουλειά μόνο επειδή θέλεις να ενώσεις τους ανθρώπους. Λείπει η βασική επικοινωνία με σωστά επιχειρήματα. Και νομίζω εν μέρει αυτό το βιώνουμε σε πολιτικό επίπεδο όταν οι δύο πλευρές δεν συμφωνούν. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνουν από πού προέρχεται ο ένας ή ο άλλος. Όμως στην καθημερινότητά μας είναι απαράδεκτο μια πολυπολιτισμική, πολύγλωσση χώρα να έχει στα σχολεία χρώματα μπλε και κόκκινο και γλώσσες μπλε και κόκκινες και να μην έχουμε ιδέα τι γράφει ο μυθιστοριογράφος δίπλα μας, να είναι κάποιος ποιητής και να μην ξέρει τι γράφει ο ποιητής δίπλα του. Μ.Θ.: Ας πούμε ένα όνομα: Φικρέτ Ντεμιράγ. Είμαι σίγουρος ότι πολλοί Ελληνοκύπριοι δεν τον γνωρίζουν, αλλά πρόκειται για τον σημαντικότερο Τουρκοκύπριο ποιητή. Εμείς θα αναλάβουμε να τον μάθουν. Θα αναλάβουμε να εκδώσουμε έναν τέτοιο ποιητή στην ελληνική γλώσσα.
Ν.Κ.: Όπως και οι δημοσιογράφοι που δολοφονήθηκαν, ήταν διανοούμενοι της εποχής που αγάπησαν πολύ την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι πολύ δύσκολο για τους Κύπριους σήμερα να καταλάβουν ότι υπήρχαν Τουρκοκύπριοι τότε οι οποίοι ήταν έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για την ΚΔ. Ήταν ίσως και οι μοναδικοί. Πολλοί Τ/Κύπριοι έχουν πεθάνει για το όραμα της διχοτόμησης, όχι όμως για την ΚΔ. Τουλάχιστον στις αρχές. Και έχεις εδώ μια διανόηση που είναι εντελώς άγνωστη, ενώ έπρεπε τα ονόματα αυτών των ανθρώπων να είναι στα σχολεία. Επόμενες εκδόσεις
Η νέα έκδοση της Ετεροτοπίας είναι ένα βιβλίο που «πραγματεύεται μια εποχή πολιτικής και εθνοτικής βίας, που αφορά αποκλειστικά το πιο αιματηρό -ίσως- έτος στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, το 1958. Αγγίζει ιδιαίτερα τη δράση της ΤΜΤ και δείχνει πώς η Κύπρος μπήκε σε μια εποχή της βίας το 1958. Πραγματεύεται την εθνοτική διένεξη εκείνου του χρόνου που δεν έχει μελετηθεί. Όλοι μας ξέρουμε, έστω και λανθασμένα, για την περίοδο 1963-64: μιλούν οι Ε/Κύπριοι για την τουρκική ανταρσία και οι Τ/Κύπριοι για αιματηρά Χριστούγεννα, όμως το 1958 δεν έχει μελετηθεί. Έχει όμως μεγάλη αξία και σημασία: Τ/Κύπριοι αριστεροί δολοφονήθηκαν επειδή είχαν συνεργαστεί με την ε/κυπριακή συντεχνία της ΠΕΟ, έγιναν επιθέσεις κατά Ε/Κυπρίων και φτάσαμε στην κορυφαία στιγμή της μαζικής σφαγής στο Κιόνελι. Όλα αυτά τα θέματα τα καλύψαμε σε ένα βιβλίο».
Το βιβλίο, το οποίο υπογράφει ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, βγήκε την περασμένη βδομάδα στα τουρκικά και θα κυκλοφορήσει μέχρι τα τέλη Ιουνίου στα ελληνικά, με τον τίτλο «Η πρώτη εποχή της βίας».
Διαχείριση του παρελθόντος
Ν.Κ.: Πώς αντικρίζουμε ένα δύσκολο παρελθόν; Η Κύπρος είναι ένας χώρος που εξακολουθεί να διστάζει να αντικρίσει το παρελθόν με μια κριτική ματιά και σκοπός είναι να κάνουμε αυτή τη δουλειά. Μετά και από αυτό το βιβλίο, περιμένω μια δράση, ίσως κάποια απολογία. Επαναλαμβάνω ότι δεν είναι ένα βιβλίο για το ράφι. Θα θέλαμε να δημιουργήσει κάτι στον δημόσιο χώρο. Δεν εκδίδουμε ένα βιβλίο και τελειώνουμε.
Νομίζετε ότι μπορεί ένα βιβλίο να είναι αφορμή για κοινωνική αντίδραση;
Ν.Κ.: Ζούμε σε μια εποχή που οι κοινωνίες έχουν ανοίξει τα αφτιά τους. Μπορούν να ακούσουν πράγματα που δεν θα ήθελαν σε άλλη εποχή, και είναι μια πολύ καλή συγκυρία. Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι για αυτό.
Εκτός από βιβλία, προβάλλονται ταινίες, γίνονται ανταλλαγές θεατρικών παραστάσεων. Ποιο είναι το σχόλιό σας σχετικά με τον ρόλο του πολιτισμού σε αυτό τον τομέα;
Ν.Κ.: Η ομάδα μας ανέλαβε τη μετάφραση του ποιητικού έργου «Κύπρος: πικράθηκα στα ελληνικά, πληγώθηκα στα τούρκικα». Ήταν συγκλονιστική η παράσταση στο Σατιρικό. Και η συμμετοχή του κόσμου και πώς το αγκάλιασε. Όλα αυτά δείχνουν την ανάγκη που νιώθουν οι κοινότητες, να γνωρίσουν η μια την άλλη και να παρακολουθήσουν πράγματα. Ίσως να ήταν πάντα εκεί αυτή η ανάγκη, δεν ξέρω. Αλλά σήμερα εκφράζεται γιατί ευνοεί και το κλίμα. Είναι γνωστός ο ρόλος της τέχνης στη διαδικασία συμφιλίωσης και είμαστε πολύ καλύτερα τώρα σε σχέση με πριν.
Μ.Θ.: Δεν προσπαθούμε να κινηθούμε σε ένα επιφανειακό επίπεδο επαναπροσέγγισης, οπότε συναντιούνται άνθρωποι που θέλουν ειρήνη και συζητούν. Προσπαθούμε να κινηθούμε σε βαθύτερα επίπεδα μέσα από τα κείμενα που εκδίδουμε και να αγγίξουμε στοιχεία που θα κλυδωνίσουν το καθεστώς στο οποίο ζούμε. Πρέπει να θυμηθούν κάποια πράγματα οι δύο κοινότητες και να τα αντιμετωπίσουν.
Ν.Κ.: Ουσιαστικά αυτά τα πράγματα έπρεπε να τα κάνουν υπεύθυνοι σε δημόσιες θέσεις και το κάνουμε εμείς, δύο άνθρωποι. Οι μεταφράσεις και η εκμάθηση των δύο γλωσσών στα σχολεία έπρεπε να ήταν πολιτική του κράτους. Δεν υπάρχει άρνηση να μιλά ο ένας τη γλώσσα του άλλου, αλλά δεν υπάρχει και πολιτική. Και αναμένω ότι οι κύριοι Αναστασιάδης - Ακιντζί θα σκεφτούν την εισαγωγή της γλώσσας στο πλαίσιο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Ας περιμένουμε και αν δεν το έχουν σκεφτεί, να τους πούμε να το σκεφτούν.
+ Τα βιβλία των εκδόσεων Ετεροτοπία διατίθενται σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, μεταξύ αυτών στα Σολώνειο, Πάργα, Ελλάς, Μούφλον στη Λευκωσία, Κυριάκου στη Λεμεσό, Περιδιάβαση στη Λάρνακα και αλλού.
