Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

O Γιώργος Αυγερόπουλος, γνωστός ντοκιμαντερίστας και δημιουργός της σειράς ντοκιμαντέρ Εξάντας, μιλά στο Π για το νέο του ντοκιμαντέρ με θέμα την κρίση, για το masterclass που θα δώσει στη Λευκωσία, αλλά και για «Το Χαμένο Σήμα της Δημοκρατίας», που θα δούμε στις 31 Μαΐου στο Cine Studio.

Φιλοξενούμενος της Ένωσης Σκηνοθετών Κύπρου, ο Γ. Αυγερόπουλος θα παραδώσει ένα masterclass στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με τίτλο «Το σύγχρονο ντοκιμαντέρ: μια άλλη πραγματικότητα».

Στο ίδιο πλαίσιο θα προβληθεί το πιο πρόσφατο ντοκιμαντέρ του, «Το χαμένο σήμα της Δημοκρατίας», με θέμα το κλείσιμο της ΕΡΤ. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η επίθεση στη δημοκρατία παρά το ίδιο το κλείσιμο της Δημόσιας Ελληνικής Τηλεόρασης.

Με αφορμή την κάθοδό του στη χώρα μας, ο Γιώργος Αυγερόπουλος μιλά στο Π για το εν λόγω ντοκιμαντέρ αλλά και για το επικείμενο «Agora» με θέμα την κρίση στην Ελλάδα.

Εμφανίζεται, δε, αμήχανος μπροστά στο ερώτημα «Πώς βλέπεις το μέλλον της Ελλάδας;».

Ντοκιμαντέρ ως πολιτική πράξη

«Θα σας βάλω στο εργαστήρι μου από την πίσω πόρτα», απαντά ο Γ. Αυγερόπουλος όταν τον ρωτώ τι θα παρουσιάσει στο masterclass που θα δώσει στο Σινέ Στούντιο του Πανεπιστημίου Λευκωσίας στις 31 Μαΐου.
«Θα σας δείξω πώς δημιουργώ ένα έργο από την αρχή μέχρι το τέλος σε κάθε τομέα, σε κάθε πτυχή όλης αυτής της μαγικής περιπέτειας. Θα μιλήσουμε από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι τη χρηματοδότησή της και από την προπαραγωγή μέχρι την παράδοση της ταινίας».
Όσο για το θέμα του masterclass, «Το σύγχρονο ντοκιμαντέρ: μια άλλη πραγματικότητα», ο ίδιος σημειώνει πως «βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου το ντοκιμαντέρ αποτελεί μια αμιγώς πολιτική πράξη με την έννοια του όρου, όπως ακριβώς την έδωσε ο Αριστοτέλης μιλώντας για τον άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τα κοινά. Για μένα μπορεί να προσφέρει πάρα πολλά σε μια κοινωνία στη σύγχρονη εποχή και βλέπουμε πως πλέον όλο και περισσότεροι άνθρωποι με σύμμαχο την τεχνολογία προσπαθούν να εκφραστούν και να μιλήσουν για τη σύγχρονή τους ζωής, για το παρόν τους μέσα από ένα ντοκιμαντέρ – σήμερα παγκοσμίως το ντοκιμαντέρ έχει ξεφύγει από τα στερεότυπα και αποτελεί μια σύγχρονη καταγραφή της σύγχρονης ιστορίας». 

Η θέση του δημιουργού

Πώς ορίζει ο ίδιος το ντοκιμαντέρ και γιατί είναι πολύ πιο σοβαρό μέσο πληροφόρησης από ένα δελτίο ειδήσεων;
«Ένα ντοκιμαντέρ, αυτό που κάνει είναι να αναλύει εξονυχιστικά κάθε πλευρά της ιστορίας που διηγείται. Μόνο και μόνο γι’ αυτό είναι πολύ πιο περιεκτικό και προσφέρει πολύ περισσότερη πληροφορία από ένα απλό ρεπορτάζ σε ένα δελτίο ειδήσεων», αναφέρει.

Ωστόσο, ακόμη και τα ντοκιμαντέρ περιλαμβάνουν πάντα την υποκειμενική θέση του δημιουργού τους;

«Το ντοκιμαντέρ εμπεριέχει πάντα τη θέση του δημιουργού, ακόμη κι αν ο δημιουργός δεν εμφανίζεται ποτέ. Όπως λέει και ο Γκοντάρ, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο φωτίζεις το υποκείμενό σου, υποδηλώνει θέση. Το καθήκον του ντοκιμαντερίστα είναι να φωτίσει όλους τους τόνους του γκρι, αυτή την ευρεία γκάμα που συνθέτει την πραγματικότητα γιατί η ζωή δεν είναι άσπρο-μαύρο. Πάντα να έχουμε υπόψη μας ότι την ιστορία που παρακολουθούμε, τη βλέπουμε μέσα από τα μάτια του δημιουργού της».

Agora, ντοκιμαντέρ για την κρίση

Από το 2010, στην αρχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, ο Γιώργος Αυγερόπουλος και οι συνεργάτες του εργάζονται πάνω στο νέο ντοκιμαντέρ της σειράς Εξάντας.

Πρόκειται για το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ Agora, το οποίο βραβεύθηκε προτού ακόμη ολοκληρωθεί από το FIPA, το Διεθνές Φεστιβάλ Οπτικοακουστικών Έργων που διοργανώνεται κάθε χρόνο στη Γαλλία. Το Agora «εγκλείει μέσα του τέσσερα χρόνια ελληνικής κρίσης», σημειώνει ο Γιώργος Αυγερόπουλος. «Ξεκίνησε το 2010 και θα ολοκληρωθεί το καλοκαίρι. Πραγματοποιείται με συγχρηματοδότηση της Δημόσιας Γερμανικής Τηλεόρασης, του Al Jazeera, της Σουηδικής και της Βελγικής Δημόσιας Τηλεόρασης».

Το εν λόγω ντοκιμαντέρ κινείται σε τέσσερις άξονες ταυτόχρονα: παρακολουθεί καταρχήν τις ζωές καθημερινών ανθρώπων από το 2010 μέχρι σήμερα και το πώς επηρεάστηκαν από την κρίση. «Πρόκειται για ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα: ένας από τους βασικούς χαρακτήρες είναι ένας άνθρωπος ο οποίος είχε δουλειά και σπίτι και στο τέλος έχασε τη δουλειά και το σπίτι του γιατί δεν μπορούσε να πληρώσει ενοίκιο και είναι άστεγος στον δρόμο».
Ο δεύτερος άξονας του ντοκιμαντέρ είναι οι insiders και οι πολιτικοί οι οποίοι «περιγράφουν τι συνέβη πίσω από κλειστές πόρτες». Από το ντοκιμαντέρ παρελαύνει σχεδόν όλη η πολιτική σκηνή της Ελλάδας αλλά και διεθνείς προσωπικότητες.
Ο τρίτος άξονας αφορά την άνοδο του φασισμού και ο τέταρτος την άνοδο των κινημάτων αλληλεγγύης: «Αν έχουμε ένα κέρδος από αυτή την τραγωδία είναι ότι αναπτύχθηκε η αλληλεγγύη σε κάποιο βαθμό μεταξύ των ανθρώπων ενώ ταυτόχρονα περνάμε με τον σκληρό τρόπο εμείς οι πολίτες μια πολιτική εκπαίδευση για πράγματα που τα θεωρούσαμε δεδομένα και τα έχουμε ξεχάσει εδώ και πολύ καιρό, γιατί καθήκον του πολίτη δεν είναι το να πηγαίνει να ψηφίζει κάθε τέσσερα χρόνια. Θυμίζω ότι εκλογές έκανε και ο Σαντάμ Χουσέιν. Δεν είναι αυτό η δημοκρατία. Δημοκρατία είναι η ισότητα των δικαιωμάτων και αυτά πρέπει να τα περιφρουρούν οι πολίτες καθημερινά, ασχολούμενοι με τα κοινά». 

«Η δημοκρατία πεθαίνει ειρωνικά στη χώρα όπου γεννήθηκε»

Το ντοκιμαντέρ «Το χαμένο σήμα της Δημοκρατίας» ξεκινά με τη δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου Σίμου Κεδίκογλου καθώς ενημερώνει τους τηλεθεατές της ΕΡΤ ότι η Δημόσια Ελληνική Ραδιοτηλεόραση κλείνει. Ο Γ. Αυγερόπουλος τοποθέτησε την κάμερά του στην αντιστεκόμενη ΕΡΤ, αλλά πήρε δηλώσεις και από πάμπολλους εμπλεκόμενους ή διεθνείς παράγοντες, οι οποίοι σχολιάζουν το μαύρο στη μικρή οθόνη.

«Το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε τη μέρα που έκλεισε η ΕΡΤ», αναφέρει ο Γ. Αυγερόπουλος.

«Έφταναν στα αφτιά μου διάφορες φήμες οι οποίες ήταν απίστευτες, ήδη από τις τρεις το μεσημέρι: ότι θα γίνει κάτι πολύ σοβαρό και ακόμη ότι θα κλείσει η ΕΡΤ. Στο δικό μου το μυαλό, όπως και στο μυαλό των περισσότερων Ελλήνων, η ΕΡΤ είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητά μας, σαν την αστυνομία ή σαν την Πυροσβεστική. Μου ακουγόταν, λοιπόν, αδιανόητο ότι θα κλείσει.
Πήρα τη μηχανή μου, την κάμερά μου και ανέβηκα στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής. Δεν ήξερε κανείς τι μέλλει γενέσθαι, τι επρόκειτο να γίνει. Πήρα την απόφαση να πάω στην αίθουσα κοντρόλ, όπου εκείνη την ώρα περίμεναν να ακούσουν τη δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου, του Σίμου Κεδίκογλου. Επικρατούσε μεγάλη ένταση εκεί. Κάποιος εργαζόμενος φώναξε, ‘αφήστε μας, βγείτε όλοι έξω να κάνουμε τη δουλειά μας. Πήγα να φύγω και κάποιος με τράβηξε από το χέρι και μου είπε, ‘Εσύ κάτσε εδώ’.
Έτσι γεννήθηκε η πρώτη σκηνή του ντοκιμαντέρ, η οποία ήταν η σκηνή στην αίθουσα κοντρόλ. Δεν σου κρύβω ότι άκουσα κι εγώ μαζί με τα εκατομμύρια των Ελλήνων έκπληκτος τις κυνικές δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου. Τον άκουσα να καταλύει κάθε έννοια δημοκρατίας. Προσπαθούσα να κρατήσω την ψυχραιμία μου και όταν τελείωσε, έβαλα τα κλάματα, όχι γιατί ήταν το τέλος μιας εποχής ή γιατί τελείωνε μια συνεργασία που είχα με την ΕΡΤ, αλλά γιατί όλο αυτό το πράγμα που ακούσαμε δεν πατούσε σε καμία έννοια νομιμότητας. Και εκεί καταλάβαμε όλοι πολύ καλά ότι το παιχνίδι έχει τελειώσει. Ότι, δηλαδή, η δημοκρατία είναι το θύμα αυτής της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που περνάει η Ελλάδα.
Η ταινία δεν αναφέρεται απλώς στο ότι η κυβέρνηση έκλεισε τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της χώρας και έμειναν 2.656 άνθρωποι χωρίς δουλειά, αλλά αναφέρεται σε κάτι πιο ευρύ: καταδεικνύει ότι πρώτο θύμα είναι η δημοκρατία και δεύτερο η ενημέρωση. Είναι η πιο ορατή υπόθεση εργασίας που έχουμε για να υποστηρίξουμε ότι η δημοκρατία πεθαίνει ειρωνικά στη χώρα όπου γεννήθηκε».

Οι διεθνείς αντιδράσεις

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ, αλλά και στη δημόσια τηλεόραση πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Την Πρωτομαγιά έκανε πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες.

«Το ντοκιμαντέρ εξακολουθεί να σοκάρει το διεθνές κοινό, γιατί αντιλαμβάνεται ότι είναι πολύ εύκολο, εάν δεν προσέξουμε, ο λύκος του αυταρχισμού να μπει στο μαντρί. Καταλαβαίνουν πως αυτά τα πράγματα αν μπορούν να συμβούν στον ευρωπαϊκό νότο, τότε αύριο μπορεί να έρθουν και στη δική τους χώρα, γιατί βλέπουν να καταπατείται το Σύνταγμα με τόση ευκολία και να εφαρμόζεται το Δόγμα του Σοκ στην ελληνική κοινωνία.
Τα περιοδικά στο Βέλγιο γράφανε ότι είναι μια εκπληκτική έκκληση για δικαιοσύνη. Γράφανε ότι η δημοκρατία στην Ελλάδα σφάζεται με ματσέτες, όχι με μαχαίρι».

Όπως αναφέρει ο Γιώργος Αυγερόπουλος, το διεθνές κοινό γεμίζει αισθήματα οργής και πίκρας, και η πρώτη ερώτηση που δέχεται ο ίδιος μετά την προβολή είναι «Πώς τα ανέχεστε όλα αυτά;».

«Η απάντηση που δίνω είναι πως οι Έλληνες είναι φοβισμένοι τόσο από την καταστολή και την αβεβαιότητα για το αύριο, αλλά και υπερφορτωμένοι από τα διάφορα προβλήματα που καλούνται να επιλύσουν κάθε μέρα: να αντιμετωπίσουν τον νέο φόρο, την τράπεζα που τους παίρνει τηλέφωνο κάθε μέρα και ούτω καθεξής. Νομίζω πως ακόμη και η ίδια η σημερινή κυβέρνηση έχει καταλάβει πως πρόκειται για μια τεράστια πολιτική γκάφα, όπως άλλωστε τη χαρακτήρισαν και μέλη της ευρύτερης οικογένειας του Σαμαρά, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα».

Δεν υπάρχουν μονόδρομοι

Η τελευταία ερώτηση είναι αυτή στην οποία στάθηκε με αμηχανία ο Γ. Αυγερόπουλος. Πώς βλέπεις το μέλλον της Ελλάδας; «Το μέλλον της;...»

«Για να επανέλθω σε όσα λέγαμε, η δημοκρατία είναι ένα σύστημα όπου βάζουμε κάτω ένα πρόβλημα, αναλύουμε τις λύσεις και αποφασίζουμε τον ένα ή τον άλλο δρόμο. Στην Ελλάδα η κουβέντα ξεκινούσε με δεδομένο ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος. 
Δεν υπάρχουν μονόδρομοι, υπάρχουν κι άλλες λύσεις για να ξεπεραστεί αυτή η κρίση και θεωρώ ότι ‘το φάρμακο σκοτώνει τον ασθενή’ – όπως παραδέχεται και το ΔΝΤ. Το θέμα που θα πρέπει να εξετάσουμε στην Ελλάδα είναι το θέμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μας μιλάνε για ανάπτυξη. Μα, και στην Γκάνα, για παράδειγμα, υπάρχει μια ανάπτυξη εξαιρετική, 13%. Αν δεις πιο προσεχτικά τη χώρα, όμως, 4.000 σχολεία δεν έχουν κτήρια και τα παιδιά κάνουν μάθημα κάτω από τα δέντρα. Και στην Ελλάδα εφαρμόζονται τέτοιες πολιτικές που οδηγούν στην εξαθλίωση ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού για να σωθούν οι τράπεζες. Κι αυτό που ζούμε σήμερα είναι την ιδιωτικοποίηση των κερδών και την κοινωνικοποίηση των ζημιών».

+ Το masterclass «Το Σύγχρονο Ντοκιμαντέρ: μια άλλη πραγματικότητα» διοργανώνουν η Ένωση Σκηνοθετών Κύπρου και το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το Σάββατο 31 Μαΐου από τις 15:00 μέχρι τις 20:00, στο Cine Studio. Στο πλαίσιο του masterclass θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Το χαμένο σήμα της Δημοκρατίας». Εισιτήρια προς 15 ευρώ και 10 ευρώ για σκηνοθέτες. Δωρεάν για φοιτητές (με επίδειξη φοιτητικής κάρτας). Πληροφορίες τηλ. 96541517. Στους συμμετέχοντες θα δοθεί πιστοποιητικό παρακολούθησης.