Συνέντευξη στην Μερόπη Μωυσέως

Αστικός μύθος λέει πως όταν ο Ανδρέας Βγενόπουλος αντίκρισε την έκθεση της Εθνογραφικής Συλλογής της Λαϊκής Τράπεζας που οργάνωσε το Πολιτιστικό Κέντρο προς τιμή της νέας διοίκησης, διέταξε να κατέβει αμέσως διότι τέτοιες παρουσιάσεις δεν αρμόζουν σε τραπεζικό περιβάλλον.Εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως η Λαϊκή Τράπεζα δεν υπάρχει πια και πως ό,τι απομένει είναι η εύρυθμη διάλυσή της. Εκτός από χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, όμως, η Λαϊκή, με την πολύπλευρη και μακρόχρονη πορεία της, είχε αναπτύξει δυναμική κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα. Και ανάμεσα στις παράπλευρες απώλειές της βρίσκεται ο πλούτος των συλλογών πολιτιστικής κληρονομιάς και των μουσείων που ανέπτυξε το πολιτιστικό της κέντρο. Σε μια ειλικρινή συνομιλία με την πρώην διευθύντρια του πολιτιστικού κέντρου της Λαϊκής Τράπεζας Μαρίνα Βρυωνίδου αναφερόμαστε στη δημιουργία, αλλά και τη μελλοντική τύχη των σημαντικών συλλογών της τράπεζας, καθώς η Λαϊκή αντιμετωπίζει το τέλος.

Πότε ξεκίνησε το πολιτιστικό κέντρο και το συλλεκτικό πρόγραμμα της Λαϊκής Τράπεζας και από ποιους;

Η Λαϊκή Τράπεζα δημιούργησε το πολιτιστικό κέντρο το 1983 και το 1985 τέθηκαν οι βάσεις ενός πολιτιστικού προγράμματος, που θα συμπεριλάμβανε και τη δημιουργία κυπρολογικών συλλογών. Οι ετήσιες δραστηριότητες και ο προϋπολογισμός του κέντρου αποφασίζονταν από συμβουλευτική επιτροπή που διόριζε ο πρόεδρος και προτείνονταν στη διοίκηση για τελική έγκριση.
Η πρώτη συλλογή που ξεκινήσαμε ήταν η συλλογή κυπριακής σύγχρονης Ττέχνης. Ακολούθως, ξεκινήσαμε τη συλλογή ιστορικών βιβλίων, φωτογραφιών και εγγράφων. Αυτές οι δύο συλλογές εμπλουτίζονταν με ετήσιες αγορές μέχρι το 2007. Το 2006 αγοράσαμε την εθνογραφική συλλογή της οικογένειας Πιερίδη.
Το πολιτιστικό κέντρο είχε την ευθύνη για τη δημιουργία των συλλογών. Το ετήσιο ποσό που επένδυε το κέντρο για τη δημιουργία συλλογών ήταν πολύ συντηρητικό. Χρησιμοποιώ επίτηδες την λέξη «επένδυση» διότι οι συλλογές τέχνης και πολιτιστικής κληρονομιάς της Λαϊκής Τράπεζας έχουν διατηρήσει και σε αρκετές περιπτώσεις αυξήσει την αγοραστική τους αξία. Σήμερα, οι συλλογές αποτελούν ένα θετικό πάγιο στοιχείο της Λαϊκής Τράπεζας.

Αντιμετώπισε το πολιτιστικό κέντρο της Λαϊκής Τράπεζας οποιαδήποτε στιγμή προβλήματα; Υπήρξε ο κίνδυνος να κλείσει;

Το πολιτιστικό κέντρο πάντα κινδύνευε λόγω της εσωτερικής σύνδεσής του με την τράπεζα. Προσπάθησα να πείσω τη διοίκηση να μετατρέψει το κέντρο από τμήμα της τράπεζας σε ανεξάρτητο ίδρυμα που θα του επέτρεπε μια πιο αναβαθμισμένη και αυτόνομη πορεία, αλλά αυτό δεν έγινε.

Με την κάθοδο της διοίκησης Βγενόπουλου ξεκίνησε η αποδιάρθρωση του πολιτιστικού κέντρου. Μείωσε δραστικά τις δραστηριότητές του, σταμάτησε τον εμπλουτισμό των συλλογών και περιόρισε στο ελάχιστο την οποιαδήποτε προβολή των εκδηλώσεων του πολιτιστικού κέντρου. Ήταν μια πενταετία δύσκολη, με απαράδεκτες σε μια τράπεζα συμπεριφορές, πρακτικές και οδηγίες. Βέβαια, εκ των υστέρων το τι πέρασε το πολιτιστικό κέντρο δεν είναι τίποτα σε σχέση με το τι συμβαίνει τώρα, αλλά, ναι, τα πρώτα σημάδια των προθέσεων και τακτικών της διοίκησης Βγενόπουλου τα βίωσε το πολιτιστικό κέντρο και δυστυχώς πολλοί εντός και εκτός της τράπεζας επέλεξαν να τα αγνοήσουν, με την εντύπωση ότι δεν θα ισχύουν για την υπόλοιπη τράπεζα.

Για την πορεία που πήρε η Λαϊκή Τράπεζα υπό τη νέα αυτή διοίκηση ενδεικτικά αναφέρω ότι το 2008 όταν ανακοινώθηκε η σύσταση του Ιδρύματος Μarfin στην Ελλάδα, όχι μόνο αγνοούσε την ύπαρξη του πολιτιστικού κέντρου της Λαϊκής Τράπεζας, αλλά στο δελτίο Τύπου που εκδόθηκε στις 29.10.2008 αναφέρεται ότι «...οι πόροι του ιδρύματος θα παρέχονται κυρίως από προσφορές των ιδρυτικών μελών του. Η MIG και η Marfin Popular Bank έχουν δεσμευτεί να καταβάλλουν από δέκα εκατομμύρια ευρώ η κάθε εταιρεία» [!] Ελπίζω αυτό το «ίδρυμα», οι δραστηριότητές του, καθώς και το ποσό που δόθηκε από τη Λαϊκή να διερευνηθούν.

Τι θα απογίνουν οι συλλογές της Λαϊκής Τράπεζας;

Όλα τα εκθέματα των συλλογών του πολιτιστικού κέντρου της Λαϊκής είναι καταγραμμένα, αρχειοθετημένα και η αγοραστική, καθώς και η εκτιμημένη τους αξία, είναι μέρος του πάγιου ενεργητικού της τράπεζας. Δεν γνωρίζω τι θα απογίνουν, αλλά εύχομαι να καταλήξουν ως περιουσιακό στοιχείο του πολιτιστικού ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου. Αντιλαμβάνομαι την τραγική οικονομική κατάσταση της Λαϊκής, αλλά οι συλλογές πολιτιστικής κληρονομιάς που δημιούργησε δεν πρέπει να συμπεριληφθούν στην ίδια διαδικασία εκκαθάρισης που θα έχουν τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας.

Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν και άλλες «παράπλευρες απώλειες»: το Μουσείο Βύρωνος στη Λευκωσία και το Μουσείο Πιερίδη στη Λάρνακα;

Το 1996 αγοράσαμε ένα αρχοντικό στη λεωφόρο Βύρωνος, που έγινε το Μουσείο Βύρωνος. Με τον χώρο αυτό αποκτήσαμε και τη δυνατότητα της διαφύλαξης, οργάνωσης και την αξιοποίηση των συλλογών μας, και μέσω τους την παρουσίαση σημαντικών εκθέσεων ιστορικού περιεχομένου. Το 2000 αποκτήσαμε μέσω κληροδοτήματος το Μουσείο Πιερίδη και τις αρχαιολογικές του συλλογές. Το Μουσείο Πιερίδη, το οίκημα και οι συλλογές είναι μέρος ενός καταπιστεύματος και δεν είναι εύκολο να πωληθούν, αλλά μπορούν να δοθούν για διαχείριση και αξιοποίηση σε ιδιωτικό ή δημόσιο οργανισμό. Το Μουσείο Βύρωνος είναι περιουσιακό στοιχείο της τράπεζας και ως εκ τούτου μπορεί να πωληθεί.

Ποια θα ήταν για σας η ιδανική λύση για τα μουσεία και τις συλλογές;

Το πιο πιθανόν είναι ότι θα περάσουν ως καλά περιουσιακά στοιχεία στην Τράπεζα Κύπρου. Όμως, πιστεύω ότι μια πιο καλή διευθέτηση θα ήταν να περάσουν στα χέρια ανεξάρτητων ιδρυμάτων, όπως το Ίδρυμα Λεβέντη ή το Ίδρυμα Αθανάσιος Κτωρίδης που έχουν και τη δυνατότητα να τα αξιοποιήσουν. Γνωρίζω ότι πολλοί συνάνθρωποί μας που έχουν χάσει τις οικονομίες τους δεν θα συμφωνούν με τον συλλογισμό μου για τη μη ρευστοποίηση των συλλογών και των μουσείων της Λαϊκής Τράπεζας, άλλα πρέπει να θυμούμαστε ότι αυτά είναι μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου, όχι της Λαϊκής Τράπεζας. Η αξία τους σε χρήματα δεν θα αποζημιώσει ουσιαστικά το τι έχουν χάσει, ενώ η ιστορική και πολιτιστική τους αξία είναι ανεκτίμητη. Είναι ένα κληροδότημα για τις μελλοντικές γενιές που εύχομαι ότι θα ζουν σε μια καλύτερη Κύπρο από αυτή στην οποία ζούμε σήμερα.