Αξιότιμοι κύριοι/ες

Όταν στο τέλος Ιανουαρίου συναντήσαμε τον νέο διευθυντή των Πολιτιστικών υπηρεσιών του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, Παύλο Παρασκευά, για μια "εναρκτήρια" συνέντευξη εφ' όλης της ύλης, ένα από τα θέματα τα οποία τον απασχολούσε ήταν αυτό των επιχορηγήσεων. Δεν είναι ο μόνος. Το θέμα των επιχορηγήσεων βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες όλων των πολιτιστικών παραγωγών. Και είναι λογικό, αφού χωρίς λεφτά, οι δραστηριότητές τους θα είναι πολύ περιορισμένες. "Η διαχείριση των πόρων που έχουμε στη διάθεσή μας πρέπει να γίνεται στοχευμένα αφενός προς τις κατευθύνσεις που θα κρίνει η εκάστοτε πολιτική εξουσία και αφετέρου να στοχεύει στο κριτήριο της ποιότητας. Δεδομένου ότι στην Κύπρο ο κύριος χρηματοδότης της πολιτιστικής δραστηριότητας είναι το κράτος κυρίως μέσω των Πολιτιστικών υπηρεσιών, επιβάλλεται να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις. Να δοθούν οι δυνατότητες στους δημιουργούς, να δημιουργηθούν τα μέσα και οι υποδομές για να μπορούν να λειτουργήσουν και οι ίδιοι σωστά. Δεν μπορούμε να κάνουμε θαύματα από τη μια μέρα στην άλλη αλλά πιστεύω ότι αν θέσουμε την όλη κατάσταση και σε συνεργασία με τα οργανωμένα σύνολα στο χώρο του πολιτισμού, μπορούμε να φτάσουμε σιγά σιγά σε κάποια καλά αποτελέσματα", μας είχε πει ο κ. Παρασκευάς στη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στις 24 Ιανουαρίου.

Αυτές τις μέρες, μια επιστολή κυκλοφορεί διαδικτυακά μαζεύοντας υπογραφές. Και έφτασε και στο δικό μας ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Η επιστολή απευθύνεται προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων, με αίτημα την επίσπευση της έγκρισης των κρατικών κονδυλίων για τον πολιτισμό, από τα οποία η δράση συγκεκριμένων οργανωμένων φορέων "είναι σχεδόν αποκλειστικά εξαρτημένη", όπως σημειώνεται στην επιστολή. Η επιστολή αποτέλεσε αφορμή για να ανοίξουμε μια δημόσια συζήτηση σχετικά με το θέμα των επιχορηγήσεων, οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πολιτιστική πολιτική της χώρας, άρα και τον σύγχρονο πολιτισμό της.

Οι καλές προθέσεις από όλες τις πλευρές, δεν φαίνεται να μπορούν να καλύψουν το κενό που αφήνει η έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής, θεσμικής υποδομής και καλλιτεχνικής άποψης. Οι τρεις αυτοί παράγοντες (με τον τελευταίο να διαφεύγει της προσοχής των πολιτιστικών "λειτουργών"), είναι καθοριστικοί στη διαμόρφωση του πολιτισμού ενός τόπου. Όμως για διάφορους λόγους εκκρεμούν σήμερα, πενήντα χρόνια μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. "Αυτή τη στιγμή έχουμε στη διάθεσή μας κάποια ποσά για την επιχορήγηση πολιτιστικών εκδηλώσεων και είναι ανοικτά για όλους. Υπάρχει μια διάθεση βοήθειας. Εκεί όπου υπάρχουν αιτήματα που ικανοποιούν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τους στόχους του υπουργείου στην πολιτιστική του πολιτική, καταβάλλεται μια προσπάθεια να δίνεται μια -έστω και μικρή- επιχορήγηση. Αυτό δεν έχει ως αποτέλεσμα να αξιοποιούνται σωστά οι πόροι που έχουμε στη διάθεσή μας."

Τα λόγια του κ. Παρασκευά είναι ενδεικτικά της επίσημης πολιτικής στο θέμα των επιχορηγήσεων, όπως αυτή εφαρμόζεται γενικά και εν πολλοίς ισοπεδωτικά, κρατώντας όλους ευχαριστημένους και την πολιτιστική ανάπτυξη απ΄ έξω.
"Ιδέες και σκέψεις έχουμε πολλές" μας είχε πει ο κ. Παρασκευάς, όταν του θέσαμε το ερώτημα κατά πόσο μια θεσμική υποδομή αντί των απευθείας χορηγιών θα βοηθήσει περισσότερο τα θέματα ποιότητας: "Για να είμαστε απόλυτα σωστοί θα έπρεπε να έχουμε τα μέσα και τα εργαλεία να αξιολογούμε το αποτέλεσμα αυτού που επιχορηγούμε. Ώς κάποιο βαθμό αυτό γίνεται, αλλά με ένα τμήμα αποτελούμενο από 15 λειτουργούς, δεν μπορείς να παίζεις το ρόλο του υπουργείου Πολιτισμού εντός και εκτός Κύπρου και να επιτελείς εις το ακέραιο όλο τον κύκλο που σου υπαγορεύει η δημόσια διοίκηση ή η λογική, ή η επιθυμία".

Είναι όμως σωστό να τα περιμένουμε όλα από το Κράτος; Η πλειονότητα των πολιτιστικών παραγωγών θεωρεί αυτονόητη την οικονομική στήριξη κάθε δραστηριότητας, θεωρώντας το κράτος "πατρική φιγούρα" που στηρίζει όλα τα παιδιά του. Αυτό όντως συμβαίνει, σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

Ίσως τα πράγματα να ήταν εντελώς διαφορετικά εάν το κράτος είχε διοχετεύσει το χρόνο του στη διαμόρφωση μιας πιο συγκεκριμένης πολιτικής για το θέμα των επιχορηγήσεων, αντί της απλής διανομής κονδυλίων. Σε ποιο βαθμό, για παράδειγμα, έγιναν σκέψεις για να δοθούν κίνητρα σε ιδιώτες, ώστε να απογαλακτιστεί η πολιτιστική δημιουργία από το κράτος; Και σε ποιο βαθμό έγιναν προσπάθειες για να δημιουργηθεί μια παιδεία μεταξύ των πολιτιστικών δημιουργών, ώστε να μην θεωρείται δεδομένη η κρατική στήριξη;

Παραθέτουμε την επιστολή:

Εμείς οι οργανωμένοι φορείς Πολιτισμού, που χορηγούμαστε, κυρίως, από τις Πολιτιστικές υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για τη διοργάνωση των πλείστων εκδηλώσεών μας, αντιμετωπίζουμε σοβαρότατες δυσκολίες για δεύτερη συνεχή χρονιά. Επιτρέψετέ μας, λοιπόν, να σας γνωστοποιήσουμε τους λόγους.
Η καθυστέρηση που προκαλείται στην έγκριση των κονδυλίων για τον πολιτισμό, από την Ολομέλεια της Βουλής, επηρεάζει, δυσμενώς, τη δυνατότητα λειτουργίας μας αφού μένουμε εκτεθειμένοι (για εργασίες και υπηρεσίες τις οποίες έχουμε εξασφαλίσει από τον ιδιωτικό τομέα) τόσο για δραστηριότητες του 2009, όσο και για άλλες που έχουν προγραμματιστεί για τις αρχές του τρέχοντος έτους.
Αυτή η καθυστέρηση στη ροή παραχώρησης των εγκεκριμένων χορηγιών παρατηρήθηκε για πρώτη φορά την προηγούμενη χρονιά, κατά την οποία μας βρήκε απροετοίμαστους με αποτέλεσμα να αντεπεξέλθουμε στις ειλημμένες υποχρεώσεις μας, όχι χωρίς συνέπειες. Δυστυχώς, πληροφορηθήκαμε πως η ίδια καθυστέρηση θα προκύψει και φέτος, λόγω της συνεχιζόμενης εξέτασης του θέματος στις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές.
Ουδόλως αμφιβάλλουμε ότι η Βουλή μας επιτελεί ορθά το έργο της ελέγχοντας τη λειτουργία των κρατικών τμημάτων όμως, ταυτόχρονα, θεωρούμε πως ο συνολικός χρόνος που απαιτείται δυσχεραίνει σωρεία μη κερδοσκοπικών φορέων πολιτισμού στην ομαλή λειτουργία τους. Ως αποτέλεσμα τούτου πλήττεται άμεσα η πολιτιστική ανάπτυξη αλλά και η απασχόληση και συμμετοχή σεβαστού αριθμού ατόμων (καλλιτεχνών, τεχνικών κ.ά.), χωρίς τη συμμετοχή και υποστήριξη των οποίων οι περισσότερες εκδηλώσεις δεν μπορούν καν να πραγματοποιηθούν.
Ως εκ τούτου, ζητούμε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων να επισπεύσει, όσο είναι δυνατόν, την έγκριση των σχετικών κρατικών κονδυλίων για τον Πολιτισμό, από τα οποία η δράση μας είναι, σχεδόν αποκλειστικά, εξαρτημένη, ιδιαίτερα σε μια εποχή κρίσης όπου ο ιδιωτικός τομέας και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι φειδωλά και ανεπαρκή σε χορηγίες.12/03 129 υπογραφές Τα ονόματα των υπογραφόντων μπορείτε να δείτε στη σελίδα:http://www.PetitionOnline.com/Culture/petition.html

Ζητήσαμε από ανθρώπους οι οποίοι εργάζονται σε διάφορους τομείς στο χώρο του πολιτισμού, να απαντήσουν στα τρία ερωτήματα:

1 . Ποιος είναι ο ρόλος που θα έπρεπε να έχουν οι κρατικές επιχορηγήσεις;

2. Θεωρείτε ότι ο προϋπολογισμός του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού κατανέμεται σωστά;

3. Κατά κοινή ομολογία, οι περισσότερες αιτήσεις επιχορήγησης εκδηλώσεων λαμβάνουν χωρίς κριτήρια κάποια -μικρή ή μεγάλη- επιχορήγηση. Αυτό για σας είναι θετικό ή αρνητικό;

Δάφνη Τριμικλινιώτη - ΕΚΑΤΕ

1. Ο βασικός σκοπός των κρατικών επιχορηγήσεων θα πρέπει να είναι οπωσδήποτε η προώθηση και ανάπτυξη του πολιτισμού και παράλληλα η στήριξη των καλλιτεχνών και δημιουργών του τόπου, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην υλοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής του κράτους. Η διαμόρφωση πολιτιστικής πολιτικής και στρατηγικής θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πολιτισμού, και θα πρέπει να διαμορφώνεται μέσα από τις σωστές διαδικασίες, όπως μέσα από διαβουλεύσεις με τους οργανωμένους πολιτιστικούς φορείς, όπου θα λαμβάνονται υπόψη οι θέσεις και οι εισηγήσεις των ίδιων των δημιουργών. Η έλλειψη μιας τέτοιας πολιτικής οδηγεί σε καταστάσεις όπου απλά δίνεται βάρος σε εκδηλώσεις εντυπώσεων και εμπορικής κουλτούρας, δημιουργώντας καταναλωτικές-υλιστικές παρορμήσεις με υποβαθμισμένες αξίες, οδηγώντας αναπόφευκτα σε πνευματική παρακμή.

Πιστεύω πως στα ζητήματα που αφορούν την ανάπτυξη του πολιτισμού, και εάν θέλουμε να λειτουργούμε σαν κράτος πραγματικά 'δημοκρατικά' και με υγιείς θεσμούς, οφείλουμε να σεβόμαστε πρώτα και πάνω από όλα τους ίδιους τους δημιουργούς του πολιτισμού, τους καλλιτέχνες. Είναι λοιπόν μέσα από διάλογο, πρώτα και πάνω από όλα με τους ίδιους τους δημιουργούς τού πολιτισμού, που προχωρά μια αρχή στους σχεδιασμούς της ελπίζοντας έτσι σε επιτυχία.

2. Όσον αφορά την κατανομή του προϋπολογισμού και κατά πόσο κατανέμεται σωστά λυπάμαι να ομολογήσω ότι δυσκολεύομαι να απαντήσω αφού δεν έχω υπόψη οποιαδήποτε συγκριτικά ποσά, είτε αυτά είναι μεταξύ των διαφόρων μορφών τέχνης ή έστω μεταξύ των καλλιτεχνών. Πάντως η επιλεκτική αξιοποίηση ατόμων ή ομάδων καλλιτεχνών βάσει αδιαφανών διαδικασιών δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή.

3. Ίσως θα πρέπει αυτές οι επιχορηγήσεις να δίνονται από ειδική επιτροπή η οποία να απαρτίζεται από εκπροσώπους των οργανωμένων πολιτιστικών φορέων σε συνεργασία με τις Πολιτιστικές υπηρεσίες. Για μια δίκαιη προς όλους πρακτική της ενίσχυσης του δημιουργικού έργου, μέσα από διαφανείς μεθόδους και κριτήρια από ενδεδειγμένες και ισόρροπα καταρτισμένες επιτροπές. Η επιτροπή αυτή να αλλάζει κάθε χρόνο για αποφυγή δημιουργίας κατεστημένων.

Χρίστος Χατζήπαπας - Πρόεδρος Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου
1. Να προάγουν το πραγματικά πολιτιστικό και το αισθητικά καταξιωμένο. Να βοηθούν τα πνευματικά σωματεία που θάλπουν την πραγματική δημιουργία, τη δημιουργικότητα γενικά. Αυτά που παράγουν, δηλαδή, αξιόλογο πολιτιστικό προϊόν (είτε ως σωματεία είτε τα μέλη τους ατομικά), το οποίο και διακινούν προς όφελος των πολλών. Θέλω να πω πως κάτι φεστιβάλ "παττίχας" και η Άννα Βίσση δεν είναι ανάγκη να είναι οικόσιτα του κρατικού κορβανά.

2. Καταβάλλονται προσπάθειες από τις Πολιτιστικές υπηρεσίες να κατανεμηθούν σωστά, παρά τις πανταχόθεν πιέσεις. Πολύ σωστά, για παράδειγμα, καταργήθηκαν οι επιχορηγήσεις προς τους εκδοτικούς που έπαιρναν λεφτά για όλα σχεδόν τα βιβλία που εξέδιδαν και που συνέτειναν με τον τρόπο αυτό στην ισοπέδωση καλού και κακού και εν τέλει στην απαξίωση της κυπριακής λογοτεχνίας. Και με δική μας εισήγηση η βοήθεια προς το καλό πια βιβλίο θα γίνεται εκ των υστέρων μέσα από την αγορά σεβαστού αριθμού αντιτύπων. Αυτά τα βιβλία, που είχαν πρώτα κριθεί ως αξιόλογα, θα αποστέλλονται στις διάφορες βιβλιοθήκες ως εκπροσωπούντα επαξίως την καλή λογοτεχνική παραγωγή. Το παράδειγμα αυτό θα πρέπει να ακολουθηθεί και από το Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα, για να μην κατασπαταλούνται άδικα δημόσιοι πόροι και που, το χειρότερο, συμβάλλουν στην απαξίωση μπρος στο ελλαδικό κοινό, κάθε τι κυπριακού. Ας γίνεται όντως μια καλύτερη επιλογή σε ό,τι εξάγεται προς τον ελλαδικό χώρο και στο εξωτερικό γενικά. Για να μας σέβονται κι όχι να γελούν μαζί μας.

3. Νομίζω πως κατά κανόνα υπάρχουν κριτήρια, τα οποία συνήθως είναι λογικά και ενίοτε αρκετά απαιτητικά. Θα έπρεπε να ακολουθούνται όμως κατά γράμμα από κάθε επιτροπή και σε κάθε περίπτωση. Τα πράγματα πάντως βελτιώνονται συνεχώς.Με την ευκαιρία όμως θα ήθελα να τονίσω το μεγάλο σε όγκο και ποιότητα έργο που επιτελούν οι Πολιτιστικές υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού κι ας φροντίζει και η Βουλή να μην παρεμβάλλει εμπόδια στην έγκριση των σχετικών κονδυλίων, όπως έχει πράξει τα τελευταία δύο χρόνια. Κι ας μην ξεχνούν πως η παραγωγή πολιτισμού, σ' αντίθεση με τη μη παραγωγή θετικής πολιτικής και τη γενική στασιμότητα, ίσως αποτελεί το ακροτελεύτιο αποκούμπι μας ως λαού. Πάντως εγώ θα αγόραζα πιο ακριβά ένα καλό ποίημα ή ένα διήγημα παρά μια αγόρευση στη Βουλή για την αναγκαιότητα ή μη της διαφώτισης για την Ομοσπονδία, την οποία υιοθετούμε ως λύση τα τελευταία 35 χρόνια...

Γεωργία Ντέτσερ - Καλλιτεχνική Διευθύντρια Ριάλτο

1. Οι κρατικές επιχορηγήσεις οφείλουν να είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης πολιτιστικής θεώρησης και πολιτικής της πολιτείας, η οποία στοχευμένα και με όραμα να οδηγεί στη δυναμική ανάπτυξη των πολιτιστικών πραγμάτων, της δημιουργίας και των τεχνών στη χώρα μας - ανταποκρινόμενη ταυτόχρονα στις κοινωνικές ιδιαιτερότητες του τόπου, αλλά και στις ανάγκες και προσδοκίες των δημιουργών. Υποδομές, προϋποθέσεις παραγωγής και ανάδειξης έργων και καλλιτεχνών καθώς και αναδυόμενοι καλλιτέχνες οφείλουν να επιχορηγούνται μαζί με όλες εκείνες τις δράσεις και ενέργειες που έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

2. Σίγουρα σήμερα τα πράματα είναι πολύ καλύτερα απ' ό,τι στο παρελθόν. Δημιουργήθηκε ένας μηχανισμός κριτηρίων, υπάρχει μια διαδικασία. Όμως δεν είμαι σίγουρη αν το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού μπορεί πραγματικά ν' ανταποκριθεί. Δεν είναι θέμα συνήθως γραφειοκρατικό, υπάρχει νομίζω ανάγκη αναθεώρησης και πραγματικής μελέτης των αναγκών στον πολιτιστικό τομέα. Χωρίς να ξέρω σε λεπτομέρεια τι προβλέπεται στον προϋπολογισμό, έχω την εντύπωση ότι συχνά ξοδεύονται κονδύλια για συναυλίες, παραστάσεις, διοργανώσεις γενικά που δεν εξυπηρετούν σε τίποτα την πολιτιστική ανάπτυξή μας.

3. Βεβαίως αρνητικό, υπάρχει μια θολούρα, όλοι και όλα στο τέλος μπορούν να επιχορηγούνται, άρα όλα είναι ίδια. Τα κρατικά κονδύλια πρέπει να δίνονται στοχευμένα και να λειτουργήσει επιτέλους μια σωστή διαδικασία αξιολόγησης, ένα θεσμικό πλαίσιο που να διαμορφώνει μια μακροπρόθεσμη πολιτιστική πολιτική, μια θέσπιση προτεραιοτήτων, στόχων, για τη στήριξη των πολιτιστικών στην Κύπρο.

Γκάρο Κεχεγιάν - Ίδρυμα Φάρος
1. Πιστεύω πως το Κράτος θα πρέπει να επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στον πολιτισμό. Πιστεύω όμως ότι πρέπει να δρομολογηθούν και κίνητρα που να ενθαρρύνουν περισσότερη ιδιωτική και εταιρική πρωτοβουλία για τη στήριξη των Τεχνών.

2. Θα πρέπει να υπάρξει ένα ανεξάρτητο Συμβούλιο Τεχνών, που να αναπτύξει πολιτιστική πολιτική, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

3. Βέβαια και θα πρέπει να υπάρχουν κριτήρια που να στηρίζουν τους πολιτιστικούς παραγωγούς, ειδικά για όσους έχουν αποδεδειγμένη δράση και δέσμευση για την ποιοτική υπεροχή.

Κώστας Καυκαρίδης - Διευθυντής Πολιτιστικού Κέντρου Β. Καυκαρίδης
Οι κρατικές επιχορηγήσεις για τον πολιτισμό δίνονται μέχρι τώρα από τις Πολιτιστικές υπηρεσίες για όλες τις εκδηλώσεις των διαφόρων κλάδων και από τον ΘΟΚ για το θέατρο, βάσει κριτηρίων που έχουν εγκριθεί. Το αν εφαρμόζονται αξιοκρατικά δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι οι Πολιτιστικές υπηρεσίες έχουν τεράστιο όγκο δουλειάς να φέρουν σε πέρας, που είναι αδύνατο με το ολιγάριθμο προσωπικό που διαθέτουν να τα βγάλουν πέρα. Κι έτσι ανέθεσε τη μεγαλύτερη πολιτιστική εκδήλωση, "Κύπρια", σε ιδιώτες, που πρώτο μέλημά τους είναι να βγάλουν κέρδος και να ικανοποιήσουν τους δικούς τους ανθρώπους. Αυτό είναι φυσικό. Ζούμε στην Κύπρο!

Τώρα, επί της ουσίας. Το Κράτος μπορεί ή δεν μπορεί να βάλει το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων; Το Κράτος μπορεί ή δεν μπορεί να εφαρμόσει την εξαγγελθείσα Πολιτιστική Πολιτική; Χρόνια τώρα ακούμε για Ενιαίο Φορέα Πολιτισμού. Χρόνια τώρα ακούμε για Διεύθυνση και Καλλιτεχνική Επιτροπή για τα Κύπρια. Με τα "μιλλοσφογγίσματα" δεν γίνεται τίποτα. Χρειάζονται οι κατάλληλοι νέοι άνθρωποι που κατέχουν το θέμα (κι όχι το αναμάσημα των ιδίων ανθρώπων) και ευφάνταστη πολιτική για να πάνε τα πράγματα μπροστά. Αλλά χρειάζεται και οι άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών να μην παίρνουν τα πράγματα μοιρολατρικά. Χρειάζονται αγώνες, χρειάζονται κινητοποιήσεις. Το "ωχ αδελφέ" πρέπει να εγκαταλειφθεί. Κάθε φορά που μου δίνεται η ευκαιρία θα το λέω. Μόλις ανάλαβε υπουργός ο μ. Πεύκιος Γεωργιάδης (Φεβρουάριος 2002) μαζί με τον Δημήτρη Καραγιάννη (πρόεδρο ΘΟΚ, πρόεδρο Φορέα και ούτω καθεξής) εξήγγειλαν τον Φορέα για τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου. Από τότε πέρασαν οκτώ ολόκληρα χρόνια. Ο Πεύκιος έφυγε, ο Καραγιάννης έμεινε. Ο Φορέας όμως εξαγγέλλεται όποτε υπάρχουν προεκλογικές σκοπιμότητες...

Χριστίνα Λάμπρου, Μερόπη Μωυσέως

Δημοσιεύθηκε στις 14 Μαρτίου 2010