Βασισμένο σε κείμενο της συγγραφέα Κωνσταντίας Σωτηρίου, το έργο «Τζεμαλιγιέ» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία της Μαρίας Μανναρίδου-Καρσερά και ξεδιπλώνει την ιστορία της Τουρκοκύπριας πόρνης και μοιραίας φιγούρας της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας.

«Θέατρο τεκμηρίωσης»

Μια Τουρκοκύπρια -η Τζεμαλιγιέ- και εννέα Ελληνοκύπριες αποτελούν τους χαρακτήρες του έργου, το οποίο σε μια σπάνια στιγμή στην ιστορία του κυπριακού θεάτρου, μεταφέρει επί σκηνής τους ταραχώδεις καιρούς που έζησε η χώρα μας το 1963.
Ο μονόλογος της Τζεμαλιγιέ και οι μαρτυρίες των γυναικών για το πώς βίωσαν τα άγρια γεγονότα των Δεκεμβριανών, παρουσιάζει παράλληλα «τις δύο όψεις του προβλήματος», εξηγεί η σκηνοθέτιδα Μαρία Μανναρίδου-Καρσερά, η οποία χαρακτηρίζει ως documentary theatre το εν λόγω έργο που έγραψε η Κ. Σωτηρίου βασισμένη σε πηγές της περιόδου, αλλά και προφορικές μαρτυρίες γυναικών.

Η ιστορία

Στο επίκεντρο του θεατρικού έργου βρίσκεται η Τζεμαλιγιέ, η πρώτη νεκρή του «ματωμένου Δεκέμβρη». Με τον Τουρκοκύπριο εραστή της, Ζεκί, σκοτώθηκαν σε ένα μπλόκο της αστυνομίας το βράδυ του Σαββάτου 20 Δεκεμβρίου 1963, όταν ο Ζεκί αρνήθηκε να δώσει τα στοιχεία του.
«Η επιτυχία της συγγραφέα είναι ότι δεν προσπαθεί ή έχει πρόθεση να πάρει θέση στα πράγματα», σχολιάζει η σκηνοθέτιδα μιλώντας στο «Π».

«Η πρώτη αφήγηση αρχίζει με κάποια γεγονότα που συνέβησαν νωρίς μέσα στο ’63, πριν τον Δεκέμβρη. Οι Ελληνοκύπριες γυναίκες παρουσιάζουν τα γεγονότα μέσα από δικές τους εμπειρίες και βιώματα. Για παράδειγμα, οι ’καφκαρούδες’ της αγκινάρας που πεθύμησε μια από τις γυναίκες, είναι αφορμή για να μιλήσει για τους θύλακες που δημιουργήθηκαν αργότερα και απομονώθηκαν οι Τουρκοκύπριοι. Τις καφκαρούδες, λοιπόν, τις έφερνε ο Χασάν επειδή δεν μπορούσε ο σύζυγός της να πάει να πάρει. Αυτό είναι ένα μεγάλο συν στο κείμενο της Κ. Σωτηρίου. Δεν καταθέτει πολιτικά γεγονότα. Το ίδιο συμβαίνει και με την Τζεμαλιγιέ, η οποία μέσα από τον έρωτά της για τον Ζεκί -που ήταν μέλος της ΤΜΤ- θυσιάζεται και ασπάζεται κι η ίδια τις αρχές της τρομοκρατικής οργάνωσης».

Το κείμενο γράφτηκε το 2015 και ανεβαίνει χάρη στη γνωριμία της συγγραφέα με τη σκηνοθέτιδα, στο πλαίσιο του προγράμματος κυπριακής θεατρικής γραφής Play On! «Έγιναν διορθώσεις γιατί στην ουσία δεν είναι θεατρικό το κείμενο. Εγώ το ονομάζω documentary theatre», σημειώνει η Μ. Μανναρίδου-Καρσερά.

Στο κείμενο περιλαμβάνονται στοιχεία της ζωής του ’60 στο κέντρο της Λευκωσίας, όπως οι Πέμπτες στο Χαμάμ, όταν πήγαιναν οι πόρνες και δεν ήταν δυνατό να πηγαίνουν «καλές κοπέλες» την ίδια μέρα.

Χωρίς κώδικες

Η μεγάλη πρόκληση για τη σκηνοθέτιδα και τις ηθοποιούς διαφάνηκε πως ήταν η απουσία θεατρικών κωδίκων, κυρίως για τις ηθοποιούς που κρατούν τους ρόλους των Ελληνοκύπριων γυναικών. «Οι μονόλογοι της Τζεμαλιγιέ αποτελούν ένα μεγάλο θεατρικό μονόλογο σε αντίθεση με τις μαρτυρίες των γυναικών που τις βάζω στον κόσμο του ντοκιμαντέρ γιατί καταθέτουν γεγονότα. Νιώθαμε, από άποψη υποκριτικής, ότι κάνουν ’αντιθέατρο’ γιατί κλήθηκαν να κάνουν ρόλους που θεατρικά είναι δύσκολο να μεταφερθούν στην αμεσότητα μιας μαρτυρίας που ακούγεται όταν δίνει κάποιος μια συνέντευξη. Η 'Τζεμαλιγιέ' κλήθηκε να παίξει με θεατρικούς κώδικες. Οι 'Ελληνοκύπριες' έπρεπε να κάνουν το αντίθετο: με πολύ απλό και άμεσο τρόπο να καταθέσουν τη μαρτυρία τους. Είναι πολύ δύσκολο».

Νέα κυπριακά έργα

Η «Τζεμαλιγιέ» είναι ένα από πολλά νέα θεατρικά έργα που καταπιάνονται με στιγμές της κυπριακής Ιστορίας, οι οποίες θεωρούνται «ταμπού» ή βρίσκονται στο περιθώριο της επίσημης αφήγησης της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας. «Ανοίγει καινούρια σελίδα στο θέμα κυπριακής θεατρικής γραφής και θεματολογίας, με έργα που αφορούν την Κύπρο και εμάς. Όντως, χωρίς να μηδενίζουμε ή χωρίς να λέμε ότι δεν υπήρχαν Κύπριοι συγγραφείς προηγουμένως, ο θεσμός του Play (πρόγραμμα ανάπτυξης της κυπριακής θεατρικής γραφής) έδωσε άλλη ώθηση», σχολιάζει η σκηνοθέτιδα. «Υπάρχουν πολλά καλά κυπριακά έργα προηγούμενων γενιών. Όμως το ότι γράφουμε για μας, για τον τόπο μας, για την ιστορία μας, για θέματα που μας αφορούν, είναι κάτι πολύ αισιόδοξο».

Την Τζεμαλιγιέ υποδύεται η Έλενα Δημητρίου, ενώ στους ρόλους των εννιά γυναικών συναντούμε τις Ζωή Κυπριανού, Ηλιάνα Κάκκουρα, Χριστίνα Χριστόφια και Έλενα Χριστοφή.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Κείμενο: Κωνσταντία Σωτηρίου
Σκηνοθεσία: Μαρία Μανναρίδου-Καρσερά
Σκηνικά-Κοστούμια: Στέλλα Πάρπα
Σχεδιασμός φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου
Επιμέλεια μουσικής: Γεωργία Μεσιήτη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Νικόλ Καρσερά
Σχεδιασμός αφίσας & προγράμματος: Νάσια Δημητρίου

+ Πρεμιέρα στις 19 Μαρτίου στο Θέατρο Δέντρο (Ενότητος 44, Παλλουριώτισσα) στις 20:30. Τακτικές παραστάσεις κάθε Τετάρτη & Σάββατο στις 20:30 και Κυριακή στις 18:30 μέχρι 9 Απριλίου. Στη Λεμεσό στις 22, 23/04 (στις 20:30) και 24/04 στο Παλιό Ξυδάδικο (Γενεθλίου Μιτέλλα 34). Εισιτήρια προς 13 / 10 ευρώ. Πληροφορίες και κρατήσεις τηλ. 99544934.